راهنمای جامع کولونوسکوپی؛ آنچه باید بدانید

کولونوسکوپی یک روش تصویربرداری درونی است که به پزشک اجازه می‌دهد سراسر رودهٔ بزرگ و بخش پایانی رودهٔ باریک را با لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر که سر آن دوربین دارد (کولونوسکوپ) مشاهده کند. این روش برای تشخیص، نمونه‌برداری و حتی درمان برخی ضایعات مانند پولیپ‌ها استفاده می‌شود¹. بسته به شرایط بیمار، پزشک ممکن است از آرام‌بخش متوسط (ترکیب میدازولام و فنتانیل) یا سدیشن عمیق با پروپوفول استفاده کند تا بیمار در حین انجام کار راحت باشد²

.

چرا کولونوسکوپی اهمیت دارد؟

تقریباً تمام سرطان‌های کولورکتال از پولیپ‌های آدنوماتوز یا ضایعات دندانه‌دار آغاز می‌شوند. اگرچه حدود ۹۵ درصد سرطان‌ها از پولیپ منشأ می‌گیرند، تنها حدود ۵ درصد پولیپ‌ها به سرطان تبدیل می‌شوند و این فرایند به‌طور متوسط ۵ تا ۱۵ سال طول می‌کشد³. بنابراین، تشخیص و برداشتن پولیپ‌ها در طی کولونوسکوپی می‌تواند خطر سرطان را حدود ۵۰ درصد کاهش دهد⁴. کولونوسکوپی همچنین امکان بیوپسی از نواحی مشکوک و درمان هم‌زمان خون‌ریزی را فراهم می‌کند⁵

چه کسانی باید کولونوسکوپی انجام دهند؟

برخی افراد به دلیل سن یا شرایط خاص باید کولونوسکوپی را در زمان مشخصی شروع کنند. در این بخش، گروه‌های مختلف از جمله افراد با خطر متوسط و کسانی که به دلایل پزشکی یا خانوادگی در معرض خطر بالاتری هستند معرفی می‌شود تا بتوانند زمان مناسب غربالگری را با پزشک خود تنظیم کنند:

• افراد با ریسک متوسط: دستورالعمل‌های به‌روز ایالات متحده (USPSTF) توصیه می‌کنند افراد با ریسک متوسط از ۴۵ سالگی تا ۷۵ سالگی به‌طور منظم غربالگری سرطان رودهٔ بزرگ را انجام دهند؛ پس از ۷۵ سال، ادامهٔ غربالگری بر اساس وضعیت سلامتی و تصمیم مشترک با پزشک انجام می‌شود⁶.

• افراد پرخطر: کسانی که سابقهٔ خانوادگی سرطان کولون یا پولیپ‌های بزرگ دارند، سابقهٔ شخصی سرطان یا پولیپ، بیماری‌های التهابی روده (کرون یا کولیت اولسراتیو)، سندرم‌های ژنتیکی مانند FAP یا سندرم لینچ یا سابقهٔ پرتودرمانی شکم دارند، باید غربالگری را زودتر و با فاصلهٔ کمتر انجام دهند⁷.

“بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده باید ۸ سال پس از تشخیص شروع به کولونوسکوپی کرده و هر ۱–۳ سال یک بار تکرار کنند”⁸.

• فاکتورهای افزایندهٔ خطر: سن بالاتر از ۵۰ سال، پولیپ‌های قبلی، دیابت، چاقی، مصرف گوشت‌های قرمز یا فرآوری شده، مصرف الکل و سیگار، زندگی کم‌تحرک و رژیم غذایی کم‌فیبر از جمله عوامل افزایندهٔ خطر هستند. کنترل وزن، افزایش مصرف فیبر و سبزیجات، فعالیت بدنی و کاهش مصرف گوشت‌های فرآوری شده در کاهش خطر موثر است⁹.

دلایل انجام کولونوسکوپی

این روش تنها برای غربالگری سرطان به کار نمی‌رود؛ بلکه پزشکان از آن برای بررسی علائم گوارشی و پیگیری درمان نیز استفاده می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین مواردی که می‌توانند نیاز به کولونوسکوپی را ایجاد کنند بیان شده است:

1. غربالگری سرطان کولون: تشخیص زودهنگام سرطان و برداشتن پولیپ‌ها مهم‌ترین دلیل انجام کولونوسکوپی است. افرادی که سن یا شرایط پرخطر دارند باید طبق برنامهٔ پزشک غربالگری شوند¹⁰.

2. ارزیابی علائم گوارشی: تغییرات مداوم در اجابت مزاج (اسهال یا یبوست مزمن)، مدفوع خونی یا تیره، درد شکمی یا کم‌خونی بدون علت از نشانه‌هایی است که نیاز به کولونوسکوپی دارند¹¹.

3. پیگیری درمان پولیپ یا سرطان: بیماران دارای پولیپ‌های بزرگ باید طی ۳ سال پس از برداشتن، دوباره کولونوسکوپی شوند¹².

آمادگی قبل از کولونوسکوپی

برای اینکه روده در هنگام کولونوسکوپی کاملاً تمیز باشد و پزشک دید مناسبی داشته باشد، رعایت توصیه‌های آماده‌سازی بسیار مهم است. آماده‌سازی مناسب نه‌تنها دقت تشخیص را بالا می‌برد، بلکه باعث کوتاه‌تر شدن زمان انجام و کاهش خطر عوارض می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین نکات قبل از کولونوسکوپی اشاره می‌شود:

• رژیم غذایی: بر اساس یک کارآزمایی تصادفی، رژیم کم‌فیبر (غذاهای سبک مانند برنج سفید، مرغ آب‌پز، سیب‌زمینی پخته) از یک روز قبل نسبت به رژیم فقط مایع شفاف، باعث پاک‌سازی بهتر روده و تحمل بیشتر بیمار می‌شود¹³. ۲۴ ساعت آخر باید فقط مایعات شفاف مانند آب، آب‌سیب بدون پالپ یا چای شیرین بدون شیر مصرف شود و ۴ ساعت قبل از عمل هرگونه مایع قطع گردد.

• مصرف محلول ملین: پزشک معمولاً محلول‌های پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) یا سدیم پیکوسولفات در دو مرحله (شب قبل و چند ساعت قبل) تجویز می‌کند تا روده به‌طور کامل تخلیه شود. تهوع و احساس نفخ طبیعی است؛ در صورت بروز تهوع بهتر است مدتی استراحت کرده، محلول را خنک مصرف و به آهستگی بنوشید. تا زمانی که خروجی روده کاملاً شفاف شود، روند تمیزکردن ادامه می‌یابد.

• قطع یا تنظیم داروها: بیمار باید پزشک را از مصرف داروهایی مانند رقیق‌کننده‌های خون (وارفارین، پلاویکس)، داروهای ضد دیابت یا تزریقی (مثل GLP‑1) مطلع کند تا در صورت لزوم چند روز قبل از کولونوسکوپی قطع یا جایگزین شوند. این مورد به‌ویژه برای جلوگیری از خونریزی یا افت قند خون ضروری است.

• نیاز به همراه: به‌دلیل تأثیر داروهای آرام‌بخش، فرد پس از کولونوسکوپی تا ۲۴ ساعت نباید رانندگی کند و باید یک همراه او را به منزل برساند و در کنار او بماند¹⁴.

روند انجام کولونوسکوپی و انواع آرام‌بخش

برای بسیاری از بیماران، آگاهی از نحوه انجام کولونوسکوپی و گزینه‌های آرام‌بخشی موجود به کاهش اضطراب کمک می‌کند. این بخش توضیح می‌دهد که پزشکان چگونه بسته به وضعیت بیمار و پیچیدگی عمل، روش‌های مختلف سدیشن یا حتی انجام بدون آرام‌بخش را انتخاب می‌کنند و مراحل اصلی ورود و حرکت کولونوسکوپ را شرح می‌دهد:

• آرام‌بخش متوسط (Conscious sedation): رایج‌ترین روش، تزریق ترکیبی از میدازولام و فنتانیل است که بیمار را خواب‌آلود و آرام می‌کند اما او را بیدار نگه می‌دارد². مزیت آن تحمل بهتر و بازگشت سریع‌تر است اما ممکن است پس از عمل چند ساعت خواب‌آلودگی و اختلال حافظه کوتاه‌مدت ایجاد شود¹⁴.

• آرام‌بخش عمیق با پروپوفول: پروپوفول باعث خواب عمیق و بی‌دردی می‌شود و بازیابی بسیار سریعی دارد. به‌دلیل خطر سرکوب تنفس، معمولاً توسط متخصص بیهوشی تجویز می‌شود¹⁵. این روش برای بیماران مضطرب یا موارد طولانی مناسب‌تر است اما هزینه بیشتری دارد¹⁶.

• بیهوشی عمومی: کمتر استفاده می‌شود و معمولاً برای اعمال پیچیده یا بیمارانی که به سدیشن‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند انجام می‌شود¹⁷.

• بدون آرام‌بخش: انجام کولونوسکوپی بدون دارو ممکن است ولی بیشتر بیماران ترجیح می‌دهند آرام‌بخش دریافت کنند. عدم مصرف آرام‌بخش باعث کاهش هزینه و امکان بازگشت سریع به خانه می‌شود اما تحمل درد و ناراحتی بیشتری نیاز دارد¹⁸.

در طول عمل، کولونوسکوپ از طریق مقعد وارد می‌شود و پزشک به آرامی آن را به سمت رودهٔ بزرگ هدایت می‌کند. هوا یا دی‌اکسیدکربن برای باز کردن روده تزریق می‌شود تا دید بهتر فراهم شود. اگر پولیپی مشاهده شود، معمولاً با حلقهٔ مخصوص برداشته شده یا سوزانده می‌شود. نمونه‌برداری از بافت (بیوپسی) نیز بدون درد و با ابزار ظریفی انجام می‌شود¹⁹.

بعد از کولونوسکوپی

برای این‌که دورهٔ نقاهت پس از کولونوسکوپی بدون مشکل سپری شود، لازم است بیمار مراقب برخی نکات باشد و در صورت بروز علائم هشداردهنده با پزشک تماس بگیرد. در ادامه، مهم‌ترین توصیه‌های بعد از این آزمایش آمده است:

• بهبودی فوری: پس از اتمام کار، بیمار حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در اتاق ریکاوری می‌ماند تا اثر داروها کاهش یابد. احساس نفخ یا گاز به علت هوایی که در روده تزریق شده طبیعی است و با عبور گاز برطرف می‌شود.

• غذا و فعالیت: معمولاً می‌توان غذای سبک مانند سوپ، ماست ساده، نان تست و مایعات شفاف را مصرف کرد. بهتر است تا ۲۴ ساعت از غذاهای پرچرب یا نفخ‌آور پرهیز شود. انجام فعالیت‌های عادی از روز بعد بلامانع است، اما رانندگی و تصمیم‌گیری‌های مهم حداقل تا صبح روز بعد توصیه نمی‌شود¹⁴.

• چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم: درد شدید شکم، تب، استفراغ مداوم، خونریزی شدید یا سرگیجه از علائمی هستند که باید فوراً به پزشک گزارش شوند. اکثر نتایج کولونوسکوپی بلافاصله اعلام می‌شود؛ اگر نمونه‌برداری انجام شده باشد، پاسخ آزمایشگاه طی چند روز بعد آماده می‌شود.

عوارض و خطرات احتمالی کولونوسکوپی

کولونوسکوپی روشی ایمن است اما مانند هر عمل پزشکی می‌تواند عوارضی ایجاد کند. در یک مطالعهٔ بزرگ از برنامهٔ غربالگری کانادایی، خطر عارضهٔ جدی ۱۴ روز پس از کولونوسکوپی حدود ۴۴ مورد در هر ۱۰٬۰۰۰ گزارش شد. سوراخ شدن روده ۶ مورد در هر ۱۰٬۰۰۰، خونریزی ۲۶ مورد در هر ۱۰٬۰۰۰ و مرگ مرتبط با کولونوسکوپی ۳ مورد در هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر بود²⁰. اکثر سوراخ‌ها و خونریزی‌ها هنگام برداشتن پولیپ‌های بزرگ رخ می‌دهد²¹. در کل این خطرات بسیار کم‌اند ولی باید جدی گرفته شوند.

عوارض دارویی نیز ممکن است رخ دهد:

• از جمله افت فشار خون
• اختلال تنفس
• واکنش‌های آلرژیک.

بنابراین در طول عمل، ضربان قلب، فشار خون و میزان اکسیژن بیمار به‌طور مداوم پایش می‌شود²².

پولیپ‌ها و احتمال تبدیل به سرطان

همان طور که در مقاله پولیپ راست روده ذکر شد،پولیپ‌ها زائده‌های خوش‌خیم هستند که از لایهٔ درونی روده رشد می‌کنند. انواع آدنوماتوز (لوله‌ای، ویلوز، توبولو‌-ویلوز) و انواع دندانه‌دار (هیپرپلاستیک و دندانه‌دار سنتیک) وجود دارند. اگرچه تقریباً همه سرطان‌های کولورکتال از پولیپ‌ها آغاز می‌شوند، فقط حدود ۵ درصد پولیپ‌ها سرطانی می‌شوند ³. اندازهٔ بزرگ‌تر از ۱–۲ سانتی‌متر، دیسپلازی شدید و سن بالاتر از عوامل افزایش‌دهندهٔ خطر تبدیل پولیپ به سرطان هستند²³. یک مطالعه طبیعی روی بیماران با پولیپ‌های >۱ سانتی‌متر که برداشتن آن را قبول نکردند، نشان داد در طول ۲۰ سال حدود ۲۴ درصد در محل پولیپ دچار سرطان تهاجمی شدند²⁴. بنابراین برداشتن پولیپ‌ها نقش پیشگیرانهٔ حیاتی دارد.

روش‌های جایگزین برای کولونوسکوپی

برای برخی بیماران، به‌دلایل پزشکی یا ترجیح شخصی، بررسی غیرتهاجمی‌تری نسبت به کولونوسکوپی معمولی مطلوب است. در چنین مواردی، روش‌های جایگزین می‌توانند اطلاعات اولیه درباره سلامت روده ارائه دهند. با این حال باید توجه داشت که این روش‌ها محدودیت‌هایی دارند و در صورت مشاهده یا احتمال وجود ضایعه، همچنان به کولونوسکوپی نیاز خواهد بود. گزینه‌های اصلی عبارتند از:

• کولونوسکوپی مجازی (سی‌تی کولونوگرافی): با استفاده از سی‌تی‌اسکن و نرم‌افزار، تصویر سه‌بعدی از روده ایجاد می‌شود. این روش توانایی خوبی برای تشخیص پولیپ‌های بزرگ‌تر از ۱۰ میلی‌متر دارد اما برای پولیپ‌های ۶ میلی‌متر یا کوچک‌تر حساسیت کمتری دارد و در صورت مشاهدهٔ ضایعه، بیمار باید کولونوسکوپی واقعی انجام دهد²⁵.

• تست‌های مدفوع: تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT) و تست DNA مدفوع وجود دارند که خون مخفی یا تغییرات ژنتیکی مرتبط با سرطان را شناسایی می‌کنند. این تست‌ها ساده و بدون تهاجم‌اند، اما در صورت مثبت بودن نتیجه، برای تشخیص دقیق و برداشتن پولیپ باید کولونوسکوپی انجام شود²⁶.

توصیه‌های پایانی درباره کولونوسکوپی

• از ۴۵ سالگی (یا زودتر در صورت وجود عوامل خطر) با پزشک خود درباره غربالگری صحبت کنید.

• دستورالعمل‌های آماده‌سازی را به‌دقت دنبال کنید؛ رژیم کم‌فیبر و مصرف صحیح ملین‌ها برای پاک‌سازی مؤثر ضروری است²⁷.

• پرسش‌های خود درباره نوع آرام‌بخش و عوارض احتمالی را با پزشک مطرح کنید؛ انتخاب سطح سدیشن باید بر اساس سلامت کلی، اضطراب و مدت زمان عمل باشد².

• بعد از عمل تا حد امکان استراحت کنید، غذاهای سبک مصرف کنید و در صورت مشاهدهٔ نشانه‌های هشداردهنده بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

کولونوسکوپی در صورت انجام به‌موقع و درست، می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد. با آمادگی مناسب و آگاهی از روند کار، این آزمایش تجربه‌ای نسبتاً آسان و امن خواهد بود.

1. Cleveland Clinic. (n.d.). Colonoscopy. Cleveland Clinic Health. Retrieved August 1, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/4949-colonoscopy[↩]
2. Sonnenberg A. Sedation in Colonoscopy. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2016 May;12(5):327-9. PMID: 27499716; PMCID: PMC4973564.[↩][↩][↩]
3. Sawicki T, Ruszkowska M, Danielewicz A, Niedźwiedzka E, Arłukowicz T, Przybyłowicz KE. A Review of Colorectal Cancer in Terms of Epidemiology, Risk Factors, Development, Symptoms and Diagnosis. Cancers (Basel). 2021 Apr 22;13(9):2025. doi: 10.3390/cancers13092025. PMID: 33922197; PMCID: PMC8122718.[↩][↩]
4. Sullivan BA, Noujaim M, Roper J. Cause, Epidemiology, and Histology of Polyps and Pathways to Colorectal Cancer. Gastrointest Endosc Clin N Am. 2022 Apr;32(2):177-194. doi: 10.1016/j.giec.2021.12.001. Epub 2022 Feb 22. PMID: 35361330; PMCID: PMC9924026.[↩]
5. Cleveland Clinic. (2022, November 30). Colonoscopy. Cleveland Clinic Health Library. Retrieved August 1, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/4949-colonoscopy[↩]
6. U.S. Preventive Services Task Force. (2021, May). Screening for colorectal cancer: Final recommendation statement. Retrieved August 1, 2025, from https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/recommendation/colorectal-cancer-screening[↩]
7. American Cancer Society. (2024, January 29). American Cancer Society guideline for colorectal cancer screening. American Cancer Society. Retrieved August 1, 2025, from https://www.cancer.org/cancer/types/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/acs-recommendations.html[↩]
8. American Cancer Society. (2024, January 29). American Cancer Society guideline for colorectal cancer screening. Retrieved August 1, 2025, from https://www.cancer.org/cancer/types/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/acs-recommendations.html[↩]
9. Sawicki T, Ruszkowska M, Danielewicz A, Niedźwiedzka E, Arłukowicz T, Przybyłowicz KE. A Review of Colorectal Cancer in Terms of Epidemiology, Risk Factors, Development, Symptoms and Diagnosis. Cancers (Basel). 2021 Apr 22;13(9):2025. doi: 10.3390/cancers13092025. PMID: 33922197; PMCID: PMC8122718.[↩]
10. U.S. Preventive Services Task Force. Screening for colorectal cancer: Final recommendation statement. May 2021. https://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf/recommendation/colorectal-cancer-screening. Accessed August 1, 2025.[↩]
11. Cleveland Clinic. (n.d.). Colonoscopy. Cleveland Clinic Health Library. Retrieved August 1, 2025, from https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/4949-colonoscopy [↩]
12. American Cancer Society. (2023, November 1). American Cancer Society guideline for colorectal cancer screening. Retrieved August 1, 2025, from https://www.cancer.org/cancer/types/colon-rectal-cancer/detection-diagnosis-staging/acs-recommendations.html [↩]
13. Alvarez-Gonzalez MA, Pantaleon MA, Flores-Le Roux JA, Zaffalon D, Amorós J, Bessa X, Seoane A, Pedro-Botet J; PROCOLON group. Randomized Clinical Trial: A Normocaloric Low-Fiber Diet the Day Before Colonoscopy Is the Most Effective Approach to Bowel Preparation in Colorectal Cancer Screening Colonoscopy. Dis Colon Rectum. 2019 Apr;62(4):491-497. doi: 10.1097/DCR.0000000000001305. PMID: 30844973; PMCID: PMC6445600.[↩]
14. Sonnenberg A. Sedation in Colonoscopy. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2016 May;12(5):327-9. PMID: 27499716; PMCID: PMC4973564.[↩][↩][↩]
15. Sonnenberg A. Sedation in Colonoscopy. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2016 May;12(5):327-9. PMID: 27499716; PMCID: PMC4973564.[↩]
16. Lin OS. Sedation for routine gastrointestinal endoscopic procedures: a review on efficacy, safety, efficiency, cost and satisfaction. Intest Res. 2017 Oct;15(4):456-466. doi: 10.5217/ir.2017.15.4.456. Epub 2017 Oct 23. PMID: 29142513; PMCID: PMC5683976.[↩]
17. Lin OS. Sedation for routine gastrointestinal endoscopic procedures: a review on efficacy, safety, efficiency, cost and satisfaction. Intest Res. 2017 Oct;15(4):456-466. doi: 10.5217/ir.2017.15.4.456. Epub 2017 Oct 23. PMID: 29142513; PMCID: PMC5683976.[↩]
18. Lin OS. Sedation for routine gastrointestinal endoscopic procedures: a review on efficacy, safety, efficiency, cost and satisfaction. Intest Res. 2017 Oct;15(4):456-466. doi: 10.5217/ir.2017.15.4.456. Epub 2017 Oct 23. PMID: 29142513; PMCID: PMC5683976.[↩]
19. Cleveland Clinic. (2022, November 30). Colonoscopy. Cleveland Clinic Health Library. Retrieved August 1, 2025[↩]
20. Tomaszewski M, Sanders D, Enns R, Gentile L, Cowie S, Nash C, Petrunia D, Mullins P, Hamm J, Azari-Razm N, Bykov D, Telford J. Risks associated with colonoscopy in a population-based colon screening program: an observational cohort study. CMAJ Open. 2021 Oct 12;9(4):E940-E947. doi: 10.9778/cmajo.20200192. PMID: 34642256; PMCID: PMC8513602.[↩]
21. Tomaszewski M, Sanders D, Enns R, Gentile L, Cowie S, Nash C, Petrunia D, Mullins P, Hamm J, Azari-Razm N, Bykov D, Telford J. Risks associated with colonoscopy in a population-based colon screening program: an observational cohort study. CMAJ Open. 2021 Oct 12;9(4):E940-E947. doi: 10.9778/cmajo.20200192. PMID: 34642256; PMCID: PMC8513602.[↩]
22. Sonnenberg A. Sedation in Colonoscopy. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2016 May;12(5):327-9. PMID: 27499716; PMCID: PMC4973564.[↩]
23. Sawicki T, Ruszkowska M, Danielewicz A, Niedźwiedzka E, Arłukowicz T, Przybyłowicz KE. A Review of Colorectal Cancer in Terms of Epidemiology, Risk Factors, Development, Symptoms and Diagnosis. Cancers (Basel). 2021 Apr 22;13(9):2025. doi: 10.3390/cancers13092025. PMID: 33922197; PMCID: PMC8122718.[↩]
24. Sullivan BA, Noujaim M, Roper J. Cause, Epidemiology, and Histology of Polyps and Pathways to Colorectal Cancer. Gastrointest Endosc Clin N Am. 2022 Apr;32(2):177-194. doi: 10.1016/j.giec.2021.12.001. Epub 2022 Feb 22. PMID: 35361330; PMCID: PMC9924026.[↩]
25. de Haan MC, van Gelder RE, Graser A, Bipat S, Stoker J. Diagnostic value of CT-colonography as compared to colonoscopy in an asymptomatic screening population: a meta-analysis. Eur Radiol. 2011 Aug;21(8):1747-63. doi: 10.1007/s00330-011-2104-8. Epub 2011 Apr 1. PMID: 21455818; PMCID: PMC3128257.[↩]
26. American Cancer Society. (2024, January 29). American Cancer Society guideline for colorectal cancer screening. Retrieved August 1, 2025[↩]
27. Alvarez-Gonzalez MA, Pantaleon MA, Flores-Le Roux JA, Zaffalon D, Amorós J, Bessa X, Seoane A, Pedro-Botet J; PROCOLON group. Randomized Clinical Trial: A Normocaloric Low-Fiber Diet the Day Before Colonoscopy Is the Most Effective Approach to Bowel Preparation in Colorectal Cancer Screening Colonoscopy. Dis Colon Rectum. 2019 Apr;62(4):491-497. doi: 10.1097/DCR.0000000000001305. PMID: 30844973; PMCID: PMC6445600.[↩]