غربالگری سرطان کولون و رکتوم

سرطان کولون و رکتوم (سرطان روده بزرگ و راست‌روده) یکی از شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در جهان است که با غربالگری به‌موقع، قابل پیشگیری و درمان در مراحل اولیه است. در این مقاله، با انواع تست‌های غربالگری سرطان کولون و رکتوم، مزایا و معایب هرکدام، زمان مناسب شروع غربالگری سرطان کولون و رکتوم و توصیه‌های پزشکی با منابع معتبر آشنا می‌شوید.

غربالگری سرطان روده بزرگ چیست؟

غربالگری سرطان روده بزرگ و راست‌روده (کولورکتال) به معنای انجام آزمایش‌های تشخیصی در افرادی است که هنوز هیچ علائمی از بیماری ندارند، اما ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان باشند. در این فرآیند، پزشکان به‌دنبال یافتن پولیپ‌ها (زائده‌های غیرطبیعی در دیواره روده) یا سلول‌های سرطانی هستند؛ به‌ویژه قبل از آن‌که این ضایعات گسترش یابند یا علائمی ایجاد کنند. در رابطه با پولیپ روده در یک مقاله دیگر به طور مفصل صحبت کرده ایم.

چرا غربالگری سرطان کولون و رکتوم اهمیت دارد؟

غربالگری منظم سرطان روده بزرگ و راست‌روده، یکی از مؤثرترین روش‌ها برای نجات جان انسان‌ها است. پژوهش‌های معتبر پزشکی نشان می‌دهند که غربالگری سرطان کولون و رکتوم می‌تواند تا چندین برابر خطر مرگ ناشی از سرطان کولورکتال را کاهش دهد.

دلیل این اهمیت در دو نکته کلیدی نهفته است:

• پیشگیری از ابتلا: بسیاری از سرطان‌های روده بزرگ از پولیپ‌های خوش‌خیمی شروع می‌شوند که به‌تدریج سرطانی می‌شوند. غربالگری می‌تواند این پولیپ‌ها را پیش از آن‌که تبدیل به سرطان شوند، شناسایی و حذف کند.

• تشخیص زودهنگام: اگر سرطان در مراحل اولیه شناسایی شود، درمان آن بسیار موفق‌تر، کم‌هزینه‌تر و کم‌تهاجمی‌تر خواهد بود. در این مراحل، سرطان هنوز گسترش نیافته و می‌توان آن را به‌طور کامل درمان کرد.

به‌عبارت ساده، غربالگری به شما این فرصت را می‌دهد که قبل از آن‌که بیماری جدی شود، آن را متوقف کنید. این یک سرمایه‌گذاری برای سلامتی آینده شماست.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند؟

برخی عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند که به آن‌ها «عوامل خطر» (Risk Factors) گفته می‌شود. این عوامل به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند: عوامل غیرقابل کنترل، مشکلات زمینه‌ای پزشکی، و سبک زندگی ناسالم.

عوامل غیرقابل کنترل در ابتلا به سرطان روده:

• سن (Age): با افزایش سن، احتمال ابتلا به سرطان کولورکتال بیشتر می‌شود. بیشتر موارد این سرطان در افراد بالای ۵۰ سال دیده می‌شود¹.

• سابقه خانوادگی (Family History): اگر یکی از بستگان درجه یک مانند پدر، مادر یا خواهر و برادر شما به سرطان روده بزرگ مبتلا شده باشد، احتمال خطر برای شما بیشتر خواهد بود².

• نژاد و جنسیت (Race and Sex): مردان و افرادی از نژاد آفریقایی-آمریکایی، بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند³.

مشکلات زمینه‌ای پزشکی در ابتلا به سرطان روده:

برخی بیماری‌ها و شرایط جسمی نیز می‌توانند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند:

• پولیپ‌های روده (Colon Polyps): پولیپ‌های آدنوماتوز پیش‌سرطانی بوده و می‌توانند به سرطان تبدیل شوند.

• بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو (IBD): این بیماری‌ها در صورت مزمن بودن، خطر سرطان را بالا می‌برند⁴.

• چاقی و اضافه‌وزن (Obesity): افراد دارای اضافه وزن بیشتر در معرض این نوع سرطان هستند⁴.

• دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا، یا فیبروز سیستیک: این بیماری‌ها نیز با افزایش خطر ابتلا ارتباط دارند⁵.

• سابقه پرتودرمانی در ناحیه شکم یا لگن: ممکن است خطر ابتلا در این نواحی افزایش یابد⁶.
  🔗 PubMed: Radiation and colorectal cancer risk

۳. سبک زندگی و عادات در ابتلا به سرطان روده(قابل تغییر)

یک متاآنالیز روی افراد زیر ۵۰ سال (EOCRC) نشان داده است که فاکتورهای زیر با افزایش خطر همراه‌اند:

• سیگار کشیدن (OR≈1.44)

• مصرف الکل (OR≈1.41)

• سبک زندگی کم‌تحرک (OR≈1.24)

• رژیم غذایی شامل مصرف زیاد گوشت قرمز (OR≈1.10)، گوشت فرآوری‌شده (OR≈1.53)، نوشیدنی‌های شیرین (OR≈1.55) و الگوی غذایی غربی (OR≈1.43) ⁴

• مصرف بالای چربی، گوشت فرآوری‌شده، و اسیدهای صفراوی افزایش خطر را تشدید می‌کنند.

همچنین مطالعه Lewandowska (2022) ریسک را در افراد سیگاری، کم‌تحرک، چاق یا دارای رژیم غذایی ناسالم تأیید کرده است⁷.

انواع آزمایش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ

۱. کولونوسکوپی (Colonoscopy):

کولونوسکوپی یکی از دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین روش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ (کولون) و راست‌روده (رکتوم) است. در این روش، پزشک با استفاده از لوله‌ای باریک و انعطاف‌پذیر به نام کولونوسکوپ که در انتهای آن دوربین و نور قرار دارد، داخل روده بزرگ را به‌طور کامل مشاهده می‌کند.

مراحل انجام کولونوسکوپی:

1. آماده‌سازی روده (پیش از تست):
   بیمار باید یک تا دو روز پیش از تست، رژیم غذایی خاصی را دنبال کند (غذاهای بدون فیبر، مایعات شفاف) و با نوشیدن محلول‌های مخصوصی، روده خود را کاملاً تخلیه کند. این مرحله باعث می‌شود که دیواره روده برای مشاهده واضح کاملاً تمیز باشد.

2. اجرای کولونوسکوپی:
   در روز انجام تست، بیمار معمولاً دارویی آرام‌بخش یا بی‌حسی وریدی دریافت می‌کند. سپس پزشک کولونوسکوپ را از طریق مقعد وارد کرده و آن را به‌آرامی به سمت ابتدای روده هدایت می‌کند. تصاویر زنده از درون روده به مانیتور منتقل می‌شود.

3. برداشت پولیپ یا نمونه‌برداری:
   اگر در حین بررسی، پولیپ یا ناحیه مشکوکی دیده شود، پزشک می‌تواند بلافاصله آن را با ابزارهای مخصوص حذف کرده یا نمونه‌برداری (بیوپسی) کند.

مزایای کولونوسکوپی:

• دقت بسیار بالا: این روش تقریباً تمامی پولیپ‌ها و ضایعات بزرگ و کوچک را شناسایی می‌کند.

• امکان درمان در حین تشخیص: در صورتی که پولیپ دیده شود، همان لحظه قابل برداشتن است؛ نیازی به مراجعه جداگانه نیست.

• ماندگاری نتایج: اگر نتیجه کولونوسکوپی طبیعی باشد، تا ۱۰ سال نیازی به تکرار آن وجود ندارد.

• تشخیص بیماری‌های دیگر: علاوه‌بر سرطان، بیماری‌های دیگری مانند التهاب روده، زخم، یا بیماری کرون نیز قابل تشخیص هستند.

معایب کولونوسکوپی:

• نیاز به آماده‌سازی دشوار: پاک‌سازی کامل روده برای بسیاری از بیماران ناخوشایند و سخت است.

• استفاده از داروی آرام‌بخش: باعث می‌شود فرد در روز انجام تست نتواند رانندگی یا کار کند.

• ریسک‌های احتمالی: گرچه نادر است، اما احتمال خونریزی یا پارگی دیواره روده وجود دارد (تقریباً ۱ در هر ۱۰۰۰ نفر).

• هزینه بالاتر نسبت به روش‌های ساده‌تر مانند تست مدفوع یا سیگموئیدوسکوپی.

کپسول کولونوسکوپی (Capsule Colonoscopy): جایگزینی نوین در شرایط خاص

در برخی بیماران، مانند افرادی که به دلایل پزشکی یا فیزیکی امکان انجام کولونوسکوپی سنتی را ندارند یا روده‌شان به‌طور کامل در کولونوسکوپی معمول قابل مشاهده نیست، از روش کپسولی استفاده می‌شود.

 کپسول کولونوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟

بیمار یک کپسول کوچک و هوشمند حاوی دوربین بی‌سیم را می‌بلعد. این کپسول در طول مسیر دستگاه گوارش حرکت کرده و با سرعت بالا، تصاویر متعددی از روده ثبت می‌کند. داده‌ها به‌صورت بی‌سیم به دستگاه گیرنده‌ای که بیمار همراه دارد ارسال می‌شوند.

مزایای کپسول کولونوسکوپی:

• کاملاً غیرتهاجمی و بدون نیاز به آرام‌بخش

• مناسب برای بیمارانی که تحمل کولونوسکوپی معمولی را ندارند

• تصاویر دقیق از نواحی که در کولونوسکوپی معمولی ممکن است دیده نشوند

معایب کپسول کولونوسکوپی:

• امکان برداشت پولیپ یا نمونه‌برداری وجود ندارد؛ در صورت مشاهده مورد مشکوک، باید کولونوسکوپی سنتی انجام شود

• هزینه نسبتاً بالا و احتمال عدم پوشش بیمه

• گاهی ممکن است کل روده به‌خوبی تصویربرداری نشود (در حدود ۲۰٪ موارد)

2. کولونوگرافی با سی‌تی اسکن (CT Colonography یا Virtual Colonoscopy)

کولونوگرافی با سی‌تی، که به آن کولونوسکوپی مجازی نیز گفته می‌شود، یکی از روش‌های غیرتهاجمی غربالگری سرطان روده بزرگ است. این روش با استفاده از فناوری سی‌تی اسکن چندبرشی (Multi-slice CT)، تصاویر دقیقی از کل روده بزرگ تهیه می‌کند تا بتوان پولیپ‌ها یا ضایعات مشکوک را شناسایی کرد.

نحوه انجام CT Colonography برای :

1. آماده‌سازی روده:
   همانند کولونوسکوپی سنتی، بیمار باید روده خود را با استفاده از محلول‌های پاک‌کننده، کاملاً تخلیه کند تا تصویربرداری دقیق انجام شود.

2. اتساع روده:
   پیش از تصویربرداری، گاز (معمولاً دی‌اکسید کربن) به‌آرامی به داخل روده وارد می‌شود تا دیواره‌ها از هم باز شده و تصاویر واضح‌تری به دست آید.

3. اسکن:
   بیمار به‌صورت طاق‌باز و دمر روی تخت دستگاه سی‌تی قرار می‌گیرد و اسکن از زوایای مختلف انجام می‌شود. تصاویر حاصل، به‌صورت سه‌بعدی بازسازی می‌شوند.

مزایای کولونوسکوپی مجازی:

• غیرتهاجمی و بدون بی‌حسی:
  برخلاف کولونوسکوپی سنتی، نیازی به داروی آرام‌بخش یا بی‌هوشی نیست، و بیمار می‌تواند پس از پایان تست بلافاصله رانندگی یا به محل کار بازگردد.

• پوشش کامل روده:
  این روش قادر است کل طول روده بزرگ را تصویربرداری و بررسی کند.

• راحتی بیشتر برای برخی بیماران:
  به‌ویژه مناسب افرادی است که تحمل کولونوسکوپی سنتی را ندارند یا شرایط پزشکی خاصی دارند.

• سرعت بالا:
  انجام این تست معمولاً کمتر از ۱۵ دقیقه زمان می‌برد.

معایب و محدودیت‌های CT Colonography:

• نیاز به کولونوسکوپی در صورت کشف مورد مشکوک:
  اگر در تصاویر توده یا پولیپی دیده شود، برای نمونه‌برداری یا برداشت، همچنان باید کولونوسکوپی سنتی انجام شود.

• احتمال نتایج مثبت کاذب:
  گاهی اوقات نقاطی در تصاویر مشکوک به پولیپ به نظر می‌رسند، اما در واقع طبیعی‌اند. این مسئله می‌تواند منجر به تست‌های غیرضروری شود.

• قرار گرفتن در معرض اشعه یونیزان:
  برخلاف روش‌های دیگر مانند تست مدفوع، این روش فرد را در معرض دوزی از اشعه قرار می‌دهد، هرچند مقدار آن نسبتاً کم است.

• هزینه نسبتاً بالا:
  این تست از نظر تجهیزات پیشرفته‌تر است و ممکن است توسط برخی بیمه‌ها تحت پوشش قرار نگیرد.

• عدم امکان درمان هم‌زمان:
  برخلاف کولونوسکوپی سنتی، این روش صرفاً تشخیصی است و نمی‌توان هم‌زمان پولیپ را برداشت.

چه زمانی CT Colonography توصیه می‌شود؟

این روش معمولاً برای افرادی توصیه می‌شود که:

• تحمل انجام کولونوسکوپی سنتی را ندارند؛

• به‌دنبال گزینه‌ای راحت‌تر و سریع‌تر هستند؛

• سابقه خانوادگی پرخطر ندارند؛

• برای بررسی مجدد پس از تست مدفوع مثبت به روش تشخیصی نیاز دارند، ولی تمایل به کولونوسکوپی سنتی ندارند.

3. آزمایش مدفوع برای تشخیص خون (Stool Test for Blood)

آزمایش خون مخفی در مدفوع، یکی از ساده‌ترین و در دسترس‌ترین روش‌های غربالگری سرطان کولون و رکتوم است. در این تست، نمونه‌ای کوچک از مدفوع فرد گرفته شده و برای بررسی وجود مقادیر بسیار ناچیز خون مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرد. این نوع خون معمولاً با چشم قابل‌دیدن نیست و فقط با آزمایش‌های خاص قابل شناسایی است.

چرا خون در مدفوع اهمیت دارد؟

پولیپ‌ها و توده‌های سرطانی در روده ممکن است بدون علائم ظاهری، خونریزی‌های خفیفی داشته باشند. آزمایش خون مخفی در مدفوع می‌تواند این نشانه را حتی در مراحل اولیه تشخیص دهد. البته توجه داشته باشید که وجود خون همیشه نشانه سرطان نیست و می‌تواند ناشی از بواسیر، زخم معده، یا التهاب روده نیز باشد.

نحوه انجام آزمایش مدفوع برای غربالگری سرطان کولون و رکتوم :

1. پزشک یا پرستار، کیت مخصوص جمع‌آوری نمونه مدفوع را در اختیار فرد قرار می‌دهد.

2. بیمار در خانه، طبق دستورالعمل کیت، مقدار کمی از مدفوع خود را در ظرف استریل شده قرار می‌دهد.

3. نمونه از طریق پست یا مراجعه حضوری به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

4. نتایج معمولاً طی چند روز آماده می‌شود.

مزایای آزمایش مدفوع برای تشخیص خون:

• کاملاً غیرتهاجمی: بدون نیاز به وارد کردن ابزار به بدن

• عدم نیاز به آماده‌سازی یا رژیم غذایی خاص: برخلاف کولونوسکوپی، نیاز به تخلیه روده ندارد

• قابل انجام در منزل: راحت و بی‌دردسر

• هزینه پایین و دسترسی آسان

معایب و محدودیت‌های آزمایش مدفوع:

• دقت کمتر در تشخیص پولیپ‌ها: چون فقط در صورت خونریزی پولیپ یا سرطان، نتیجه مثبت می‌شود؛ پولیپ‌هایی که خونریزی نمی‌کنند ممکن است نادیده گرفته شوند.

• احتمال نتایج کاذب مثبت یا منفی:

  • کاذب مثبت: مثلاً به دلیل خونریزی از لثه یا مصرف گوشت قرمز پیش از آزمایش

  • کاذب منفی: اگر خونریزی به‌صورت دوره‌ای باشد و در زمان نمونه‌گیری وجود نداشته باشد

• نیاز به آزمایش‌های تکمیلی: اگر نتیجه تست مثبت باشد، معمولاً نیاز به کولونوسکوپی برای بررسی دقیق‌تر و درمان وجود دارد.

چه زمانی این تست مناسب است؟

این روش به‌ویژه برای افرادی که:

• در مرحله ابتدایی غربالگری هستند

• تحمل یا دسترسی به کولونوسکوپی ندارند

• سابقه خانوادگی قوی سرطان ندارند
  پیشنهاد می‌شود. همچنین اگر به‌صورت سالیانه تکرار شود، می‌تواند کمک بزرگی در کشف زودهنگام سرطان باشد.

4. سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy)

سیگموئیدوسکوپی یکی از روش‌های ساده‌تر و کم‌تهاجمی‌تر برای غربالگری سرطان روده بزرگ است که در آن فقط بخش پایینی روده بزرگ شامل رکتوم و سیگموئید (آخرین قسمت‌های روده) مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روش به‌نوعی نسخه کوتاه‌تر کولونوسکوپی برای غربالگری سرطان کولون و رکتوم محسوب می‌شود.

نحوه انجام سیگموئیدوسکوپی برای غربالگری سرطان کولون و رکتوم:

1. آماده‌سازی سبک روده:
   برخلاف کولونوسکوپی که نیاز به پاک‌سازی کامل روده دارد، در این روش فقط کافی است بخش پایینی روده با تنقیه (enema) قبل از انجام تست تمیز شود. این موضوع باعث راحتی بیشتر بیمار می‌شود.

2. انجام تست سیگموئیدوسکوپی برای غربالگری سرطان کولون و رکتوم:
   بدون نیاز به داروی آرام‌بخش، لوله‌ای باریک و مجهز به دوربین (سیگموئیدوسکوپ) از طریق مقعد وارد روده شده و ناحیه پایینی روده بررسی می‌شود.کل فرآیند معمولاً کمتر از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند بلافاصله پس از انجام آن به زندگی عادی خود بازگردد.

3. برداشت پولیپ در لحظه:
   در صورت مشاهده پولیپ یا ضایعه مشکوک، پزشک می‌تواند همان لحظه آن را بردارد یا از آن نمونه‌برداری کند.

مزایای سیگموئیدوسکوپی:

• روش سریع، ساده و بدون نیاز به بی‌حسی یا بیهوشی

• هزینه کمتر نسبت به کولونوسکوپی کامل

• امکان تشخیص و درمان هم‌زمان در ناحیه انتهایی روده

• قابل انجام در مطب یا کلینیک سرپایی

• عدم نیاز به مرخصی یا توقف فعالیت‌های روزمره

معایب و محدودیت‌های سیگموئیدوسکوپی:

• پوشش محدود:
  سیگموئیدوسکوپی فقط حدود یک‌سوم انتهایی روده بزرگ را بررسی می‌کند. بنابراین اگر پولیپ یا ضایعه‌ای در بخش‌های بالاتر روده وجود داشته باشد، شناسایی نخواهد شد.

• نیاز به کولونوسکوپی در صورت مشاهده مورد مشکوک:
  اگر در حین تست ضایعه‌ای مشاهده شود، برای بررسی کامل روده، انجام کولونوسکوپی سنتی ضروری خواهد بود.

• ریسک بسیار پایین آسیب به روده:
  در موارد نادر (تقریباً ۲ نفر از هر ۱۰,۰۰۰ نفر)، ممکن است پارگی یا آسیب به دیواره روده ایجاد شود.

چه کسانی گزینه مناسب برای سیگموئیدوسکوپی هستند؟

• افرادی که به‌دنبال روش ساده‌تر و سریع‌تر غربالگری هستند

• کسانی که تحمل کولونوسکوپی کامل را ندارند یا دسترسی به آن ندارند

• بیمارانی که نیاز به بررسی ناحیه خاصی از انتهای روده دارند

• افراد در سنین متوسط (۴۵ تا ۷۵ سال) که سابقه خانوادگی قوی ندارند

5. تست DNA مدفوع (Stool DNA Test)

تست DNA مدفوع یکی از نوآورانه‌ترین روش‌های غیرتهاجمی غربالگری سرطان کولون و رکتوم است که در آن ترکیبی از نشانگرهای ژنتیکی (DNAهای تغییریافته مرتبط با سرطان) و آثار خون مخفی در مدفوع مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روش نسبت به سایر تست‌های مدفوع سنتی، دقت بالاتری در شناسایی ضایعات پیش‌سرطانی و سرطان‌های اولیه دارد.

تست DNA مدفوع چگونه عمل می‌کند؟

سلول‌های پوشاننده سطح داخلی روده بزرگ به‌طور طبیعی به درون مدفوع ریخته می‌شوند. در صورتی که سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی در روده وجود داشته باشند، DNA آن‌ها نیز در مدفوع یافت می‌شود. تست DNA مدفوع با استفاده از فناوری مولکولی پیشرفته، این DNAهای جهش‌یافته را شناسایی می‌کند. همچنین اگر خون مخفی در نمونه وجود داشته باشد، آن نیز شناسایی می‌شود.

نحوه انجام تست DNA مدفوع برای غربالگری سرطان کولون و رکتوم:

1. پزشک یا آزمایشگاه کیت مخصوصی برای جمع‌آوری یک نمونه کامل از مدفوع در اختیار بیمار قرار می‌دهد.

2. فرد در خانه، طبق دستورالعمل، نمونه را تهیه و در ظرف مخصوص قرار می‌دهد.

3. نمونه از طریق پست یا مراجعه حضوری برای آزمایش ارسال می‌شود.

4. نتایج تست معمولاً ظرف چند روز آماده می‌شود.

مزایای تست DNA مدفوع:

• عدم نیاز به آماده‌سازی یا پاک‌سازی روده: برخلاف کولونوسکوپی یا CT، نیازی به رژیم غذایی خاص یا تنقیه ندارد.

• کاملاً غیرتهاجمی و قابل انجام در منزل

• دقت بیشتر نسبت به تست خون مخفی در مدفوع (FIT یا FOBT):
  به‌ویژه در شناسایی پولیپ‌های پیش‌سرطانی و مراحل اولیه سرطان

• احتمال کمتر نتایج کاذب مثبت: در مقایسه با تست خون مدفوع

معایب و محدودیت‌ها:

• جمع‌آوری نمونه ممکن است ناخوشایند باشد: برخی بیماران از فرآیند جمع‌آوری کل مدفوع احساس ناراحتی یا انزجار دارند.

• عدم امکان درمان هم‌زمان: در صورت مشاهده نتیجه مشکوک، باید کولونوسکوپی سنتی انجام شود.

• هزینه نسبتاً بالا: این تست معمولاً گران‌تر از سایر روش‌های مدفوعی است و در برخی کشورها ممکن است تحت پوشش بیمه نباشد.

• توصیه نشده برای افرادی با ریسک بالا: در افراد با سابقه خانوادگی قوی یا بیماری‌های زمینه‌ای روده، تست‌های تصویربرداری مانند کولونوسکوپی اولویت دارد.

چه کسی باید غربالگری سرطان کولون و رکتوم شود؟

پزشکان توصیه می‌کنند که بیشتر افراد از سن ۴۵ سالگی غربالگری سرطان کولون و رکتوم را آغاز کنند. در برخی افراد با ریسک بالا مانند:

• سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال
• بیماری‌های التهابی روده مانند کرون و کولیت اولسراتیو
  ممکن است غربالگری زودتر شروع شود.

بیشتر افراد می‌توانند بین ۷۵ تا ۸۵ سالگی غربالگری را متوقف کنند، بسته به وضعیت سلامتی کلی.

فاصله‌های زمانی توصیه‌شده برای انجام تست‌ها غربالگری سرطان کولون و رکتوم

نوع تست انتخابی تأثیر زیادی بر فاصله زمانی غربالگری سرطان کولون و رکتوم دارد:

چگونه بهترین تست غربالگری سرطان کولون و رکتوم را انتخاب کنیم؟

انتخاب روش مناسب برای غربالگری سرطان کولون و رکتوم به عوامل متعددی مانند شرایط فردی، میزان خطر ابتلا، ترجیحات شخصی و امکانات درمانی موجود بستگی دارد. برخی پزشکان برای افزایش دقت تشخیص، استفاده ترکیبی از روش‌ها را توصیه می‌کنند؛ مانند انجام سیگموئیدوسکوپی در کنار آزمایش خون مخفی در مدفوع. اما نکته کلیدی اینجاست: مهم‌تر از انتخاب نوع تست، خودِ انجام غربالگری است. یعنی آنچه جان افراد را نجات می‌دهد، شروع به موقع این فرآیند است، نه اینکه کدام آزمایش دقیقاً انجام شود.

چگونه می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد؟

۱. غربالگری منظم (Screening):

تشخیص پولیپ‌ها و سرطان در مراحل ابتدایی می‌تواند مرگ ناشی از آن را تا حدود ۶۰٪ کاهش دهد. سازمان‌ها مانند USPSTF توصیه می‌کنند غربالگری را از سن ۴۵–۵۰ سال بسته به تاریخچه خانوادگی و سایر عوامل آغاز کنید⁸.

۲. اصلاح سبک زندگی:

• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل

• فعالیت روزانه حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته یا ۳۰ دقیقه در اکثر روزها برای کاستن از خطر⁹.

• رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزی، غلات کامل و ماهی؛ محدود کردن گوشت قرمز، فرآوری‌شده، چربی‌ها و نوشیدنی‌های قندی. این رژیم‌ها با کاهش اسیدهای صفراوی مضر همراه هستند.

• کاهش وزن در افراد دارای چاقی یا اضافه‌وزن برای کاهش ریسک متابولیک¹⁰.

۳. مصرف داروهای پیش‌گیرانه (Chemoprevention):

آسپرین یا NSAIDs در افراد پرخطر می‌توانند تشکیل پولیپ را کاهش دهند، ولی مصرف مداوم آن‌ها نیاز به بررسی دقیق پزشکی به‌دلیل خطرات احتمالی خون‌ریزی دارد¹¹.

جمع‌بندی نهایی: غربالگری سرطان کولون و رکتوم، یک گام جلوتر از درمان

سرطان کولورکتال یکی از معدود سرطان‌هایی است که با غربالگری منظم می‌توان آن را پیش از آغاز، متوقف کرد. پیشرفت‌های پزشکی به ما این امکان را داده‌اند که با استفاده از روش‌های گوناگون — از کولونوسکوپی گرفته تا تست‌های غیرتهاجمی مدفوع — بتوانیم این بیماری خاموش را در مراحل ابتدایی شناسایی و مهار کنیم. انتخاب روش مناسب غربالگری سرطان کولون و رکتوم، به عواملی مانند سن، سابقه خانوادگی، سطح ریسک و شرایط سلامتی فرد بستگی دارد. اما آنچه از همه مهم‌تر است، اقدام به موقع است؛ چراکه تاخیر در غربالگری می‌تواند فرصت طلایی تشخیص زودهنگام را از بین ببرد. با مشورت با پزشک، بهترین گزینه را برای خود انتخاب کنید و با برنامه‌ریزی منظم، گامی مؤثر در جهت حفظ سلامت روده و کاهش خطر ابتلا به سرطان بردارید. سلامت روده، سلامت زندگی شماست.

بخشی از منابع این مقاله

1.Uptodate /Patient education: Colon and rectal cancer screening (The Basics)/Topic 16186 Version 20.0

2. Zauber AG. The impact of screening on colorectal cancer mortality and incidence: has it really made a difference? Dig Dis Sci. 2015 Mar;60(3):681-91. doi: 10.1007/s10620-015-3600-5. Epub 2015 Mar 5. PMID: 25740556; PMCID: PMC4412262.

3.Zhang J, Chen G, Li Z, Zhang P, Li X, Gan D, Cao X, Du H, Zhang J, Zhang L, Ye Y. Colonoscopic screening is associated with reduced Colorectal Cancer incidence and mortality: a systematic review and meta-analysis. J Cancer. 2020 Aug 15;11(20):5953-5970. doi: 10.7150/jca.46661. PMID: 32922537; PMCID: PMC7477408.

4.Elmunzer BJ, Singal AG, Sussman JB, Deshpande AR, Sussman DA, Conte ML, Dwamena BA, Rogers MA, Schoenfeld PS, Inadomi JM, Saini SD, Waljee AK. Comparing the effectiveness of competing tests for reducing colorectal cancer mortality: a network meta-analysis. Gastrointest Endosc. 2015 Mar;81(3):700-709.e3. doi: 10.1016/j.gie.2014.10.033. PMID: 25708757; PMCID: PMC4766592.

5.Zheng S, Schrijvers JJA, Greuter MJW, Kats-Ugurlu G, Lu W, de Bock GH. Effectiveness of Colorectal Cancer (CRC) Screening on All-Cause and CRC-Specific Mortality Reduction: A Systematic Review and Meta-Analysis. Cancers (Basel). 2023 Mar 24;15(7):1948. doi: 10.3390/cancers15071948. PMID: 37046609; PMCID: PMC10093633.

1. NCI – National Cancer Institute[↩]
2. American Cancer Society. (2023). Colorectal cancer risk factors[↩]
3. Centers for Disease Control and Prevention. (2023, June 15). Colorectal cancer risk factors. U.S. Department of Health & Human Services.[↩]
4. Hua H, Jiang Q, Sun P, Xu X. Risk factors for early-onset colorectal cancer: systematic review and meta-analysis. Front Oncol. 2023 May 5;13:1132306. doi: 10.3389/fonc.2023.1132306. PMID: 37213277; PMCID: PMC10196487.[↩][↩][↩]
5. Meseret Derbew Molla, Erin L. Symonds, Jean M. Winter, Ayal Debie, Molla M. Wassie, Metabolic risk factors of colorectal cancer: Umbrella review[↩]
6. Sandler RS, Sandler DP. Radiation-induced cancers of the colon and rectum: assessing the risk. Gastroenterology. 1983 Jan;84(1):51-7. PMID: 6847854.[↩]
7. Lewandowska A, Rudzki G, Lewandowski T, Stryjkowska-Góra A, Rudzki S. Risk Factors for the Diagnosis of Colorectal Cancer. Cancer Control. 2022 Jan-Dec;29:10732748211056692. doi: 10.1177/10732748211056692. PMID: 35000418; PMCID: PMC8753079.[↩]
8. Roshandel G, Ghasemi-Kebria F, Malekzadeh R. Colorectal Cancer: Epidemiology, Risk Factors, and Prevention. Cancers (Basel). 2024 Apr 17;16(8):1530. doi: 10.3390/cancers16081530. PMID: 38672612; PMCID: PMC11049480.[↩]
9. Lewandowska A, Rudzki G, Lewandowski T, Stryjkowska-Góra A, Rudzki S. Risk Factors for the Diagnosis of Colorectal Cancer. Cancer Control. 2022 Jan-Dec;29:10732748211056692. doi: 10.1177/10732748211056692. PMID: 35000418; PMCID: PMC8753079.[↩]
10. Meseret Derbew Molla, Erin L. Symonds, Jean M. Winter, Ayal Debie, Molla M. Wassie, Metabolic risk factors of colorectal cancer: Umbrella review, Critical Reviews in Oncology/Hematology,[↩]
11. Sandler RS. Epidemiology and risk factors for colorectal cancer. Gastroenterol Clin North Am. 1996 Dec;25(4):717-35. doi: 10.1016/s0889-8553(05)70271-5. PMID: 8960889.[↩]