غربالگری سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم یکی از قابل پیشگیری‌ترین سرطان‌ها در میان زنان است؛ اگر غربالگری به‌موقع و منظم انجام شود. مثل این است که چراغ خطر بدن را قبل از آتش گرفتن ببینیم! با انجام تست‌های ساده‌ای مثل پاپ اسمیر یا HPV میتوان ضایعات پیشسرطانی را قبل از بدخیم شدن شناسایی و درمان کرد. در مقاله زیر با استفاده از منابع معتبر به تعریف سرطان دهانه رحم، عوامل خطر ابتلا به آن، انواع آزمایش های غربالگری سرطان دهانه رجم ،سن لارم برای انجام ازمایش های غربالگری سرطان دهانه رحم و نتایج آزمایش های سرطان دهانه رحم میپردازیم.این نوع سرطان اغلب بدون علامت پیشرفت می‌کند و وقتی علائم ظاهر میشود، معمولاً بیماری در مراحل پیشرفته است. اما با تست‌های غربالگری ساده میتوان آن را در مراحل ابتدایی شناسایی کرد، زمانی که هنوز درمان ساده‌تر و موثرتر است.
نگاه کلی به غربالگری سرطان دهانه رحم
دهانه رحم، بخش پایینی رحم است که به واژن باز میشود. سرطان در این ناحیه زمانی رخ می‌دهد که سلولهای طبیعی به سلولهای غیرطبیعی تبدیل شوند. اما تفاوت بین سلول های طبیعی و غیرطبیعی چیست؟سلولهای نرمال به طور منظم تقسیم می‌شوند، اما سلولهای سرطانی کنترل تقسیم‌شان را از دست می‌دهند. نتیجه؟ تومورهایی که به بافت اطراف حمله کرده یا به نقاط دیگر بدن پخش می‌شوند.
دو نوع سرطان دهانه رحم شایع هستند: کارسینوم سلول سنگ‌فرشی و آدنوکارسینوم.
همانطور که گفته شد آزمایشهای غربالگری قادرند سرطان و ضایعات پیشسرطانی را در مراحل ابتدایی شناسایی کنند؛ زمانی که هنوز قابل درمان‌اند. از این رو، این روش‌ها می‌توانند هم نرخ ابتلا و هم میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان را کاهش دهند.چند نوع آزمایش معمول برای غربالگری این سرطان وجود دارد:
-
آزمایش پاپ (Pap smear یا پاپ‌اسمیر)
-
تست ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
-
آزمایشی ترکیبی از هر دو (co‑testing)
در ادامه این مقاله توصیه‌ها و مراحل اجرایی غربالگری ها را پوشش میدهیم.
عوامل خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم
تقریباً تمام موارد سرطان دهانه رحم با ویروسی به نام HPV در ارتباط هستند. این ویروس از طریق تماس جنسی منتقل میشود و اکثر افراد در طول زندگی‌شان حداقل یکبار به آن مبتلا می‌شوند.. بیش از صد نوع مختلف از این ویروس شناسایی شده، ولی تنها برخی از آنها با ابتلا به سرطان ارتباط دارند. بیشتر افراد طی زندگی خود به این ویروس آلوده می‌شوند، اما سیستم ایمنی اغلب آن را قبل از ایجاد آسیب از بین می‌برد.
محققان انواع HPV را بر اساس احتمال ایجاد سرطان، به دو دسته کم‌خطر و پرخطر تقسیم کرده‌اند:
- انواع کم‌خطر: مانند HPV 6 و 11 که معمولاً باعث زگیل‌های تناسلی می‌شوند و به ندرت سرطان ایجاد می‌کنند.
- انواع پرخطر: برخی از آنها (به‌ویژه HPV 16 و 18) با سرطان دهانه رحم و دیگر انواع سرطان مرتبط‌اند.
هرچند بیشتر افراد مبتلا به انواع پرخطر HPV مبتلا به سرطان نمی‌شوند، اما اگر ابتلا بیش از دو سال ادامه یابد، خطر سرطان بالا می‌رود. مهم‌ترین انواع خطر بالا، HPV 16 و 18 هستند.
روش‌های انتقال ویروس
برخلاف باور عمومی، HPV تنها از طریق رابطه جنسی کامل منتقل نمی‌شود. تماس پوست با پوست در ناحیه تناسلی هم کافی‌ست. استفاده از کاندوم محافظت نسبی دارد و صندلی توالت عامل انتقال نیست!همچنین احتمال انتقال HPV به جنسیت یا هویت جنسی طرف مقابل مرتبط نیست. بیشتر افراد مبتلا علائم خاصی ندارند. بیش از دو سال عفونت در حدود ۱۰ تا ۲۰٪ موارد دوام می‌آورد و در نهایت ممکن است ضایعات پیشسرطانی یا سرطان ظاهر شود که معمولاً طی چند سال شکل میگیرد.
علاوه بر HPV، عواملی مانند:
-
مصرف سیگار
-
ضعف سیستم ایمنی (مثلاً در افراد HIV+)
-
سابقه زایمان متعدد یا ازدواج زودهنگام
می‌توانند ریسک ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهند.
«سن بهینه برای دریافت واکسن HPV در دختران و زنان بین ۹ تا ۴۵ سال است؛ برنامه اصلی برای کودکان ۱۱–۱۲ ساله شروع میشود و افراد تا ۲۶ سال و در برخی موارد تا ۴۵ سال می‌توانند واکسیناسیون را دریافت کنند.» – مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC)
انواع آزمایشهای غربالگری سرطان دهانه رحم
این تست‌ها در هر زمانی از سیکل قاعدگی قابل انجام‌اند، اما برخی پزشکان از شما می‌خواهند هنگام خون‌ریزی اقدام نکنید. همچینین در مقاله ای دیگر به بررسی دیگر روش های غربالگری انواع سرطان پرداخته ایم.
آزمایش پاپ اسمیر (Pap test)
در این روش، در معاینه لگنی با ابزار اسپکولوم، سلول‌هایی از دهانه رحم با برس یا اسپاتول جمع‌آوری میشود. ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند اما معمولاً دردناک نیست. نمونه در مایع نگهدارنده یا روی لام شیشه‌ای ردیابی میشود.
مزایا و محدودیت‌ها آزمایش پاپ
✅ سادگی و هزینه پایین
❌ تشخیص ندادن دقیق نوع HPV
تست HPV
مشابه پاپ، با برس کوچکی نمونهبرداری انجام میشود. در برخی موارد شخص می‌تواند خود نمونه را جمع‌آوری کند (با سواب یا برس ویژه) و نمونه را در خانه ارسال کند.
این تست تنها انواع پرخطر HPV را شناسایی می‌کند و ممکن است گزارش دقیق گنو‌تایپ (مثلاً HPV 16 یا 18) نیز ارائه شود.
آزمون ترکیبی (Co‑testing)
ترکیبی از پاپ اسمیر و HPV تست که قدرت تشخیص را بالاتر می‌برد. این روش برای زنان بالای ۳۰ سال بیشتر توصیه میشود.
سن غربالگری سرطان دهانه رحم
این توصیه‌ها تنها برای افراد با دهانه رحم طبیعی، بدون سابقه نتایج غیرطبیعی قبلی و سیستم ایمنی سالم اعمال میشود. افرادی با ضعف سیستم ایمنی یا علائم غیرطبیعی، باید تحت راهبرد نظارتی ویژه قرار گیرند.
-
زیر ۲۱ سال: غربالگری توصیه نمی‌شود، چون بسیاری از عفونت‌ها موقت‌اند و خطر نتایج مثبت کاذب وجود دارد.
-
۲۱ تا ۲۹ سال: در آمریکا بیشتر پزشکان غربالگری را با پاپ هر سه سال یکبار شروع می‌کنند. برخی تا ۲۵ سال صبر کرده و سپس تنها تست HPV را هر پنج سال انجام می‌دهند.
-
۳۰ تا ۶۵ سال: ادامه غربالگری توصیهشده شامل:
-
تست HPV تنها هر پنج سال
-
یا co‑testing هر پنج سال
-
یا تست پاپ هر سه سال
-
-
بالای ۶۵ سال: بیشتر افراد با سابقه نرمال غربالگری منظم، می‌توانند پس از ۶۵ سال غربالگری را متوقف کنند. با این حال، کسانی که سابقه نتایج غیرطبیعی، سابقه درمان ضایعات یا سیستم ایمنی تضعیف‌شده دارند، ممکن است تا ۷۴ سال ادامه دهند.
-
پس از هیسترکتومی: اگر رحم و دهانه رحم خارج شده باشند، به‌ندرت نیاز به غربالگری هست—به‌ویژه اگر پیشتر مشکلی وجود نداشته یا درنتیجه هیسترکتومی علت‌هایی مانند ضایعات پیشسرطانی مطرح نبوده‌اند.
آمادگی قبل از انجام تست های غربالگری سرطان دهانه رحم
نگران نباشید، کار خاصی لازم نیست انجام دهید! فقط:
-
بهتر است در دوران قاعدگی تست ندهید
-
اگر باردار هستید، به پزشک بگویید
نتایج آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم
آزمایش پاپ: چند هفته پس از نمونه‌گیری گزارش دریافت می‌کنید. نتایج ممکن است:
-
منفی: هیچ نشانه‌ای از ضایعه پیشسرطانی یا سرطانی نیست.
-
مثبت یا غیرطبیعی: سلولهای غیرعادی دیده شده‌اند؛ برای علت ممکن است عفونت، ضایعه پیشسرطانی یا حتی سرطان مطرح باشد.
تست HPV: نتایج پس از چند هفته آماده می‌شوند و اگر خود نمونه‌گیری خانگی انجام شده باشد، باز هم اطلاع‌رسانی از طریق تیم درمانی صورت میگیرد.
-
منفی: هیچ نوع پرخطر HPV تشخیص داده نشده است.
-
مثبت: حداقل یک نوع HPV پرخطر شناسایی شده است؛ برخی آزمایشگاه‌ها نوع دقیق را گزارش می‌کنند.
پیگیری: در صورت نتایج غیرطبیعی، نیاز به آزمایش یا بررسی تکمیلی است—راهبرد مناسب بستگی به شرایط فردی دارد.
سوالات متداول در رابطه با غربالگری سرطان دهانه رحم
در زیر به بررسی پاسخ به چند سوال متداول در رابطه با غربالگرسی سرطان دهانه رحم میپردازیم:
در طول آزمایش پاپ اسمیر یا HPV چه اتفاقی می‌افتد؟
پزشک برای انجام هر دو تست، ابزاری به نام اسپکولوم را به‌آرامی وارد واژن می‌کند تا دهانه رحم را قابل مشاهده کند. سپس با استفاده از یک برس یا اسپاتول کوچک، سلول‌هایی از سطح دهانه رحم جمع‌آوری میشود. این کار ممکن است کمی ناراحتی ایجاد کند، اما معمولاً دردناک نیست.در برخی موارد، برای تست HPV، امکان نمونهبرداری توسط خود فرد نیز وجود دارد. در این روش، در حضور پزشک و با استفاده از کیت مخصوص، سوابی (مانند گوش‌پاک‌کن) در واژن قرار داده میشود تا سلولها جمع‌آوری شوند. در صورت تمایل، می‌توانید از پزشک خود درباره این گزینه سؤال کنید.
از چه سنی باید غربالگری سرطان دهانه رحم را شروع کنم؟
اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که انجام آزمایش پاپ از سن ۲۱ سالگی آغاز شود. برخی دیگر، آغاز غربالگری با تست HPV را از سن ۲۵ سالگی پیشنهاد می‌دهند.مهم نیست که رابطه جنسی داشته‌اید یا خیر؛ در هر صورت، بهتر است غربالگری را طبق سن توصیهشده آغاز کنید. اگر حتی در سنین پایین‌تر فعالیت جنسی داشته‌اید، قبل از ۲۱ سالگی نیازی به غربالگری نیست.
برای انجام آزمایش پاپ اسمیر یا HPV باید چه آمادگی‌هایی داشته باشم؟
بهطور کلی، نیاز به اقدام خاصی قبل از انجام این تست‌ها نیست. برخلاف شایعات رایج، انجام رابطه جنسی یا استفاده از تامپون در روزهای قبل از تست، لزوماً نتیجه را مختل نمی‌کند.پزشک ممکن است توصیه کند که زمان انجام آزمایش با دوره قاعدگی شما تداخل نداشته باشد. اما حتی در صورت قاعدگی، در بیشتر موارد امکان انجام آزمایش وجود دارد.
چند وقت یکبار باید غربالگری سرطان دهانه رحم انجام دهم؟
فاصله زمانی غربالگری بسته به سن و سوابق قبلی شما متفاوت است:
| گروه سنی | نوع غربالگری | فاصله توصیهشده |
|---|---|---|
| ۲۱ تا ۲۹ سال | فقط تست پاپ | هر ۳ سال |
| ۲۵ سال به بالا | در صورت انتخاب تست HPV | هر ۵ سال |
| ۳۰ سال به بالا | تست پاپ یا HPV یا هر دو (co-testing) | پاپ: هر ۳ سال / HPV یا ترکیبی: هر ۵ سال |
| ۶۵ سال به بالا | در صورت سابقه غربالگری نرمال میتوان متوقف کرد | – |
برای قطع غربالگری سرطان دهانه رحم بعد از ۶۵ سال، باید:
-
سه تست پاپ آخر شما نرمال بوده باشد یا
-
دو تست ترکیبی پاپ و HPV در ۱۰ سال گذشته نرمال بوده باشد (با حداقل یک تست در ۵ سال گذشته)، و
-
دچار بیماری‌هایی نظیر HIV یا ضعف ایمنی نباشید.
اگر هیسترکتومی کرده باشم، آیا نیاز به غربالگری سرطان دهانه رحم دارم؟
اگر در عمل هیسترکتومی، دهانه رحم نیز برداشته شده باشد و سابقه سرطان یا پیش‌سرطان نداشته باشید، معمولاً نیازی به غربالگری نیست.اما اگر مطمئن نیستید که دهانه رحم برداشته شده یا نه، یا اگر دلیل جراحی ضایعه پیشسرطانی بوده، باید با پزشک مشورت کنید.
آیا پس از دریافت واکسن HPV هم باید غربالگری سرطان دهانه رحم انجام دهم؟
بله. واکسن HPV فقط احتمال ابتلا به برخی انواع ویروس را کاهش می‌دهد و محافظت کامل ایجاد نمی‌کند. بنابراین، غربالگری حتی بعد از واکسیناسیون همچنان ضروری است.
اگر نتیجه آزمایش پاپ اسمیر من غیرطبیعی باشد، چه میشود؟
نتیجه غیرطبیعی به معنای سرطان دهانه رحم نیست. بسیاری از افراد با نتیجه پاپ غیرعادی، در واقع مبتلا به سرطان نیستند. پزشک با توجه به نوع تغییرات، سن شما و نتایج سایر آزمایشها تصمیم میگیرد که گام بعدی چیست.
آزمایشهای پیگیری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
تست HPV: اگر پیشتر انجام نشده باشد، ممکن است پزشک از همان نمونه پاپ، تست HPV را انجام دهد.
-
تکرار تست پاپ پس از ۱۲ ماه: گاهی سلولها بهطور طبیعی به حالت نرمال بازمیگردند.
-
کولپوسکوپی: بررسی دقیقتر دهانه رحم با دستگاهی شبیه میکروسکوپ؛ در صورت نیاز نمونهبرداری (بیوپسی) نیز انجام میشود.
اگر سلولهای پیشسرطانی یا سرطانی شناسایی شود، گزینههای درمانی مؤثر در دسترساند. شناسایی زودهنگام به معنی احتمال درمان موفق بالاتر است.
اگر تست HPV من مثبت شود چه باید بکنم؟
تقریباً اکثر افراد در طول زندگی با HPV مواجه می‌شوند. ابتلا به HPV الزاماً به معنای ابتلا به سرطان نیست. در بسیاری از موارد، این ویروس خودبه‌خود از بدن حذف میشود.اما اگر پایدار باقی بماند، خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم افزایش می‌یابد. اگر تست HPV شما مثبت باشد، پزشک درباره‌ی مراحل بعدی با شما صحبت خواهد کرد. اگر هم‌زمان تست پاپ شما نرمال باشد، ممکن است توصیه شود که هر دو آزمایش یک سال بعد تکرار شوند تا بررسی شود آیا تغییری ایجاد شده است یا خیر.
منابع این مقاله
- uptodate/Patient education: Cervical cancer screening (Beyond the Basics)/Topic 8412 Version 43.0
- Koshiol J, Lindsay L, Pimenta JM, et al. Persistent human papillomavirus infection and cervical neoplasia: a systematic review and meta-analysis. Am J Epidemiol 2008; 168:123.
- HPV and Cancer. National Cancer Institute. Available at: https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/infectious-agents/hpv-and-cancer#:~:text=High%2Drisk%20HPVs%20can%20cause,for%20most%20HPV%2Drelated%20cancers (Accessed on August 11, 2022).
- Perkins RB, Guido RS, Castle PE, et al. 2019 ASCCP Risk-Based Management Consensus Guidelines for Abnormal Cervical Cancer Screening Tests and Cancer Precursors. J Low Genit Tract Dis 2020; 24:102.
- Guidelines for the prevention and treatment of opportunistic infections in adults and adolescents with HIV. Clinical Info HIV. https://clinicalinfo.hiv.gov/en/guidelines/hiv-clinical-guidelines-adult-and-adolescent-opportunistic-infections/human?view=full (Accessed on August 01, 2024).
- Perkins RB, Wentzensen N, Guido RS, Schiffman M. Cervical Cancer Screening: A Review. JAMA. 2023 Aug 8;330(6):547-558. doi: 10.1001/jama.2023.13174. PMID: 37552298.
- Fontham ETH, Wolf AMD, Church TR, Etzioni R, Flowers CR, Herzig A, Guerra CE, Oeffinger KC, Shih YT, Walter LC, Kim JJ, Andrews KS, DeSantis CE, Fedewa SA, Manassaram-Baptiste D, Saslow D, Wender RC, Smith RA. Cervical cancer screening for individuals at average risk: 2020 guideline update from the American Cancer Society. CA Cancer J Clin. 2020 Sep;70(5):321-346. doi: 10.3322/caac.21628. Epub 2020 Jul 30. PMID: 32729638.
- Viveros-Carreño D, Fernandes A, Pareja R. Updates on cervical cancer prevention. Int J Gynecol Cancer. 2023 Mar 6;33(3):394-402. doi: 10.1136/ijgc-2022-003703. PMID: 36878567.
- Eun TJ, Perkins RB. Screening for Cervical Cancer. Med Clin North Am. 2020 Nov;104(6):1063-1078. doi: 10.1016/j.mcna.2020.08.006. PMID: 33099451; PMCID: PMC8881993.
دیدگاهتان را بنویسید