علائم، علل و راه‌های پیشگیری از سرطان ریه

سرطان ریه، اصلی‌ترین علت مرگ ناشی از سرطان در میان مردان و زنان در ایالات متحده است. هر ساله، تعداد افرادی که به دلیل سرطان ریه جان خود را از دست می‌دهند، بیشتر از مجموع مرگ‌های ناشی از سرطان پستان، پروستات و روده بزرگ (کولورکتال) است.عوامل مختلفی در افزایش خطر ابتلا به این بیماری نقش دارند؛ اما مهم‌ترین عامل خطر و در عین حال قابل کنترل، مصرف سیگار است.این مقاله به بررسی راهکارهای پیشگیری از سرطان ریه و همچنین مزایا و معایب غربالگری برای این نوع سرطان می‌پردازد.

علائم سرطان ریه: چه نشانه‌هایی را نباید نادیده گرفت؟

سرطان ریه در مراحل اولیه معمولاً بی‌صداست؛ یعنی ممکن است فرد هیچ علامت مشخصی نداشته باشد یا علائم آن‌قدر خفیف باشند که با مشکلات ساده تنفسی اشتباه گرفته شوند. اما برخی نشانه‌ها هستند که در صورت مشاهده، باید فوراً جدی گرفته شوند:

• سرفه مداوم که به‌مرور زمان شدیدتر می‌شود
• سرفه‌های همراه با خون یا خلط خونی
• تنگی نفس هنگام فعالیت یا حتی در حالت استراحت
• درد قفسه سینه، به‌خصوص در هنگام نفس عمیق
• کاهش وزن ناخواسته و بی‌دلیل
• خستگی مفرط و همیشگی
• بی‌اشتهایی یا تغییر در خلق‌وخو (مثل افسردگی ناگهانی)¹

چرا این علائم برای تشخیص سرطان ریه مهم‌اند؟

براساس یک مطالعه مروری منتشر شده در Journal of Thoracic Oncology، رایج‌ترین علائم گزارش‌شده در مبتلایان به سرطان ریه شامل خستگی، سرفه، تنگی نفس و درد بوده‌اند. این علائم در ۷۰ تا ۸۰ درصد بیماران در هنگام مراجعه اولیه به پزشک مشاهده شده‌اند².

مطالعه‌ای دیگر در Respiratory Research نشان داده که بسیاری از بیماران تا زمانی که سرطان پیشرفت نکرده، هیچ علامت مشخصی ندارند. این موضوع باعث می‌شود بیماری در مراحل پیشرفته‌تر شناسایی شود، که درمان را سخت‌تر می‌کند و شانس زنده‌مانی را کاهش می‌دهد³.

سرطان ریه در افراد غیرسیگاری: واقعیتی نگران‌کننده

بسیاری تصور می‌کنند که سرطان ریه فقط مخصوص افراد سیگاری است، اما واقعیت پزشکی چیز دیگری می‌گوید. بر اساس مطالعات معتبر، بین ۱۰ تا ۲۵ درصد از موارد سرطان ریه در سراسر جهان، در افرادی رخ می‌دهد که هرگز سیگار نکشیده‌اند (یعنی کمتر از ۱۰۰ نخ در تمام عمرشان)⁴.

این سرطان بیشتر در چه کسانی دیده می‌شود؟

مطالعات نشان داده‌اند که سرطان ریه در غیرسیگاری‌ها بیشتر در زنان، افراد آسیایی‌تبار و افرادی با نوع آدنوکارسینوما (adenocarcinoma) رخ می‌دهد. این نوع سرطان معمولاً در نواحی خارجی ریه ایجاد شده و رشد آهسته‌تری نسبت به سایر انواع دارد⁵.

علت سرطان ریه در افراد غیرسیگاری چیست؟

عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز این بیماری در غیرسیگاری‌ها شوند، از جمله:

• رادون (گاز طبیعی رادیواکتیو که در برخی ساختمان‌ها و محیط‌های بسته یافت می‌شود)
• دود دست‌دوم یا تماس مداوم با افراد سیگاری
• آلودگی هوای شهری، مخصوصاً ذرات معلق ریز (PM₂.₅)
• مواجهه شغلی با آزبست، آرسنیک یا گازهای شیمیایی
• عوامل ژنتیکی و جهش‌های خاص مانند EGFR
• تأثیرات هورمونی، به‌ویژه در زنان

مروری از مقالات منتشر شده در Cancer Prevention Research نشان داده که این عوامل محیطی، به‌ویژه آلودگی هوا، نقش پررنگی در افزایش خطر سرطان ریه در افراد غیرسیگاری دارد⁶.

نقش آلودگی هوا در افزایش سرطان ریه

مطالعه‌ای بزرگ در سال ۲۰۲۲ نشان داد که افزایش سطح ذرات معلق PM₂.₅ در هوا، می‌تواند مسئول حدود ۱۴ درصد از مرگ‌های ناشی از سرطان ریه در غیرسیگاری‌ها باشد. این نوع آلودگی اغلب در شهرهای بزرگ و مناطق صنعتی گزارش می‌شود و خطر آن به‌ویژه برای کودکان، سالمندان و زنان بیشتر است⁵ .

سرطان ریه در زنان غیرسیگاری

سرطان ریه دیگر فقط به مصرف سیگار محدود نمی‌شود. آمارها نشان می‌دهد که درصد قابل‌توجهی از مبتلایان، به‌ویژه زنان، هیچ‌گاه سیگار نکشیده‌اند. این نوع سرطان به نام سرطان ریه در افراد غیرسیگاری (LCINS) شناخته می‌شود.

• شایع‌ترین نوع در زنان غیرسیگاری، آدنوکارسینوما است. این تومورها معمولاً در بخش‌های محیطی ریه ایجاد می‌شوند و رشد آهسته‌تری دارند⁵.
• زنان غیرسیگاری نسبت به مردان غیرسیگاری، بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند.
  همچنین در بسیاری از موارد، بیماری در مراحل پیشرفته‌تر تشخیص داده می‌شود⁷.
• جهش‌های ژنتیکی نقش مهمی در این گروه دارند. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بیماران دارای جهش در ژن EGFR هستند، که آن‌ها را نسبت به درمان هدفمند پاسخ‌گوتر می‌کند⁸.

برخی مطالعات همچنین احتمال نقش هورمون‌های جنسی مانند استروژن را در افزایش استعداد ابتلا به این نوع سرطان در زنان مطرح کرده‌اند. تفاوت‌های سیستم ایمنی و مواجهه‌های محیطی نیز می‌تواند بخشی از علت بالاتر بودن آمار در زنان باشد.

با توجه به رشد روزافزون آمار ابتلا در زنان غیرسیگاری، آگاهی از این واقعیت و توجه به علائم غیر اختصاصی، می‌تواند در تشخیص زودهنگام و افزایش شانس درمان مؤثر نقش مهمی داشته باشد.

نقش بیماری‌های زمینه‌ای در تصمیم‌گیری برای غربالگری سرطان ریه

در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند COPD (بیماری انسدادی مزمن ریه)، آسم شدید یا نارسایی قلبی، تصمیم‌گیری درباره انجام غربالگری سرطان ریه نیاز به ارزیابی دقیق‌تری دارد. از یک سو، این بیماران معمولاً در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان ریه هستند، به‌ویژه اگر سابقه سیگار داشته باشند. اما از سوی دیگر، ممکن است توانایی محدودی برای پیگیری درمان‌های تهاجمی مانند جراحی داشته باشند یا در معرض عوارض بیشتر ناشی از پیگیری‌های تشخیصی قرار بگیرند. بنابراین پزشکان باید مزایا و معایب غربالگری را با توجه به شرایط کلی سلامت فرد، بررسی کنند.

جدول مقایسه‌ای سود و ریسک غربالگری در بیماری‌های زمینه‌ای

آیا ویپ (سیگار الکترونیکی) می‌تواند باعث سرطان ریه شود؟

در سال‌های اخیر، سیگار الکترونیکی یا ویپ به‌عنوان جایگزینی “کم‌خطرتر” برای سیگار سنتی تبلیغ شده است. اما تحقیقات علمی نشان می‌دهند که ویپ به‌هیچ‌وجه بی‌خطر نیست، به‌ویژه برای ریه‌ها.

ترکیبات خطرناک موجود در ویپ

برخلاف تصور عمومی، بخار حاصل از ویپ فقط “آب” نیست. این بخار حاوی مواد بالقوه سرطان‌زا است، از جمله:

• فرمالدئید و استالدئید (آلدئیدهایی که به آسیب DNA و جهش سلولی منجر می‌شوند)
• فلزات سنگین مانند نیکل، قلع و سرب (بر اثر حرارت‌دیدن سیم‌های دستگاه)
• ذرات معلق بسیار ریز که به عمق ریه نفوذ کرده و باعث التهاب مزمن می‌شوند

در یک مرور سیستماتیک منتشر شده در Cancers (Basel)، نویسندگان اعلام کردند که ترکیبات ویپ، به‌ویژه فرمالدئید، می‌تواند با آسیب به DNA و التهاب مزمن، ریسک بروز سرطان را افزایش دهد، اگرچه هنوز مطالعات انسانی بلندمدت کافی وجود ندارد⁹.

آیا شواهد قطعی از سرطان‌زا بودن ویپ وجود دارد؟

هنوز نه به‌صورت قطعی. اما چندین مطالعه حیوانی و سلولی، شواهدی از تغییرات پیش‌سرطانی در بافت ریه پس از قرار گرفتن در معرض بخار ویپ ارائه کرده‌اند. در مطالعه‌ای حیوانی، موش‌هایی که در معرض بخار ویپ قرار گرفتند، تغییرات ژنتیکی مرتبط با تومور را نشان دادند¹⁰.

علاوه‌براین، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲4 در American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine نشان داد مصرف هم‌زمان ویپ و سیگار معمولی، خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی و احتمالاً سرطان را چند برابر می‌کند¹¹.

پیشگیری از سرطان ریه

سیگار کشیدن عامل بیش از ۹۰ درصد موارد سرطان ریه است. مواجهه با دود دست‌دوم (دود سیگار دیگران) نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض رادون (گازی بی‌رنگ و بی‌بو که در برخی محیط‌ها وجود دارد) از جمله عوامل محیطی قابل کنترل در بروز سرطان ریه محسوب می‌شود — چه در افراد سیگاری و چه غیرسیگاری. همچنین مواجهه شغلی یا محیطی با موادی مانند آزبست نیز با افزایش خطر همراه است.

مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از سرطان ریه :

• هرگز سیگار نکشید، یا اگر مصرف می‌کنید، همین امروز ترک کنید.
  حتی اگر سال‌هاست سیگار می‌کشید، ترک آن همچنان تأثیر زیادی دارد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی که بیش از ۱۵ سال سیگار را ترک کرده‌اند، بین ۸۰ تا ۹۰ درصد کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه را نسبت به افراد سیگاری تجربه می‌کنند.

ترک سیگار دشوار است، اما کمک وجود دارد. پزشک یا مشاور شما می‌تواند منابع مناسب ترک را در اختیارتان قرار دهد.

• درباره رادون:اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که سطح بالایی از رادون در محیط دارد، توصیه می‌شود خانه‌ خود را با کیت‌های مخصوص تست کنید. در صورت شناسایی، کارشناسان کاهش رادون می‌توانند راهکارهایی برای پایین آوردن سطح آن ارائه دهند.

 روش‌های غربالگری سرطان ریه

غربالگری به معنای شناسایی بیماری قبل از بروز علائم است؛ و در مورد سرطان ریه، این کار می‌تواند به نجات جان افراد منجر شود. در این بخش، به روش‌های موجود برای غربالگری سرطان ریه می‌پردازیم، با تأکید بر سی‌تی‌اسکن با دوز پایین که تنها روش مورد تأیید علمی در حال حاضر است. همچنین نگاهی کوتاه به سایر تست‌های در دست بررسی خواهیم داشت که ممکن است در آینده به ابزارهای استاندارد غربالگری تبدیل شوند.

سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (Low-dose CT scan):

مطالعه‌ گسترده‌ای به نام National Lung Screening Trial (NLST) در ایالات متحده انجام شد. در این تحقیق، اثر سی‌تی‌اسکن با دوز پایین با عکس ساده قفسه سینه (X-ray) برای غربالگری در افراد سیگاری سنگین مقایسه شد.

✅ نتایج:

• کاهش ۲۰٪ مرگ ناشی از سرطان ریه
• کاهش حدود ۷٪ مرگ کلی

اما باید توجه داشت که حدود یک چهارم افراد در سه سال غربالگری سالیانه، نتایج غیرطبیعی داشتند که بیش از ۹۵٪ آن‌ها مثبت کاذب (False Positive) بودند—یعنی نشانه‌هایی بودند که در نهایت سرطان نبودند. با این حال، این افراد نیازمند پیگیری، تست بیشتر یا تصویربرداری تکمیلی شدند.

همچنین یک مطالعه بزرگ اروپایی (NELSON trial) نیز مزایای مشابهی در کاهش مرگ سرطان ریه در سیگاری‌ها و افراد سابقاً سیگاری نشان داده است.

عکس ساده قفسه سینه (Chest X-ray):

هیچ شواهد علمی‌ای مبنی بر اینکه عکس ساده سالانه سینه بتواند عمر افراد را افزایش دهد وجود ندارد. در مقایسه مستقیم، تنها CT با دوز پایین منجر به کاهش مرگ شد.

تست‌های دیگر (آینده‌پژوهانه):

در حال حاضر، فقط LDCT به عنوان ابزار استاندارد توصیه می‌شود. اما پژوهشگران در حال بررسی روش‌های دیگری هستند از جمله:

• تست خلط (Sputum cytology): بررسی سلول‌های خلط زیر میکروسکوپ برای یافتن سلول‌های سرطانی.
• PET scan: تصویربرداری متابولیک برای شناسایی بافت‌های غیرطبیعی یا فعال.
• برونکوسکوپی: وارد کردن لوله باریک به نای و ریه برای بررسی مستقیم یا نمونه‌برداری.
• آنالیز تنفسی (Breath analysis): بررسی ترکیبات گازی بازدم بیمار برای یافتن نشانگرهای زیستی سرطان.
• آزمایش خون: در حال تحقیق برای شناسایی بیومارکرهای مرتبط با تومور در گردش خون.

خلاصه‌ای کاربردی از تست‌های جایگزین غربالگری 

آیا غربالگری سرطان ریه ارزش دارد؟

پاسخ کوتاه: بله، اما فقط برای گروه‌های خاص و با روش مناسب.غربالگری سرطان ریه با هدف شناسایی زودهنگام بیماری پیش از بروز علائم طراحی شده است؛ زمانی که سرطان هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و احتمال درمان کامل یا کنترل مؤثر آن بالاست. اما این فرآیند باید طبق اصول علمی و برای گروه‌های هدف مشخص انجام شود تا مفید باشد، نه مضر.

شرایطی که  تست غربالگری ریه باید داشته باشد:

برای اینکه یک روش غربالگری به‌صورت رسمی توسط نهادهای پزشکی توصیه شود، لازم است که سه شرط اصلی را داشته باشد:

1. ایمنی و دقت کافی: روش غربالگری نباید خود خطر جدی داشته باشد و باید توانایی تشخیص درست را داشته باشد.
2. تشخیص پیش از علامت‌دار شدن: باید بتواند بیماری را در مراحل بی‌علامت شناسایی کند.
3. کاهش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری: انجام غربالگری باید منجر به کاهش واقعی نرخ مرگ در افراد غربالگری‌شده شود.

چرا LDCT بهترین روش موجود است؟

مطالعه‌ی بزرگ NLST (National Lung Screening Trial) که روی بیش از ۵۰,۰۰۰ فرد در آمریکا انجام شد، نشان داد که استفاده از سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (Low-dose CT scan یا LDCT) برای غربالگری در افراد پرخطر می‌تواند:

• مرگ ناشی از سرطان ریه را تا ۲۰ درصد کاهش دهد
• مرگ کلی را حدود ۷ درصد کاهش دهد

مطالعات نشان داده‌اند که غربالگری با LDCT می‌تواند در افراد بالای ۵۵ سال با سابقه مصرف سیگار زیاد، خطر مرگ ناشی از سرطان ریه را کاهش دهد¹².

چه کسانی باید غربالگری سرطان ریه  شوند؟

غربالگری سرطان ریه نباید برای همه افراد انجام شود. این تست تنها برای کسانی مؤثر است که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان ریه هستند. بر اساس دستورالعمل‌های معتبر مانند USPSTF و NCCN، غربالگری فقط برای افراد با ویژگی‌های زیر توصیه می‌شود:

شرایط واجدین شرایط برای غربالگری:

• سن بین ۵۰ تا ۸۰ سال
• سابقه مصرف حداقل ۲۰ بسته‌سال سیگار
  (برای مثال: مصرف ۱ بسته در روز به مدت ۲۰ سال، یا ۲ بسته در روز به مدت ۱۰ سال)
• افرادی که همچنان سیگار می‌کشند، یا در ۱۵ سال گذشته آن را ترک کرده‌اند

این ترکیب از سن، میزان مصرف و سابقه‌ی ترک نشان‌دهنده‌ی بالاترین خطر ابتلا به سرطان ریه است، و مطالعات نشان داده‌اند که تنها در این گروه، غربالگری با سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (LDCT) می‌تواند منجر به کاهش مرگ‌ومیر شود.

توجه به وضعیت کلی سلامت پیش از غربالگری سرطان ریه

حتی اگر شما در گروه پرخطر قرار دارید، پیش از شروع غربالگری، باید به دو نکته مهم توجه کنید:

• آیا در صورت شناسایی سرطان، از نظر بدنی توانایی انجام درمان را دارید؟
  افرادی که دچار نارسایی قلبی، مشکلات شدید ریوی یا بیماری‌های پیشرفته دیگر هستند، ممکن است نتوانند عمل جراحی یا درمان‌های تهاجمی را تحمل کنند.
• آیا انجام غربالگری، با توجه به سن یا شرایط، فایده‌ای برای کیفیت زندگی شما دارد؟
  گاهی اوقات، تشخیص زودهنگام بیماری در فردی که قادر به درمان نیست، فقط باعث اضطراب و درمان‌های غیرضروری می‌شود.

مزایا و معایب غربالگری سرطان ریه

غربالگری سرطان ریه با سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (LDCT)، می‌تواند در گروه‌های پرخطر به کاهش مرگ‌ومیر کمک کند. با این حال، مانند هر مداخله‌ی پزشکی، این روش نیز مزایا و معایب خاص خود را دارد که باید پیش از انجام آن به‌دقت بررسی شود.

مزایای غربالگری سرطان ریه

• تشخیص زودهنگام سرطان ریه: غربالگری می‌تواند تومور را در مراحل اولیه شناسایی کند؛ زمانی که هنوز علائم ظاهر نشده و امکان مداخله مؤثر وجود دارد.
• افزایش احتمال درمان موفق: در مراحل اولیه، جراحی یا درمان هدفمند می‌تواند با موفقیت بیشتری انجام شود و بقا را افزایش دهد.
• کاهش خطر مرگ ناشی از سرطان ریه: مطالعات بزرگی مانند NLST و NELSON نشان داده‌اند که غربالگری در افراد پرخطر می‌تواند تا ۲۰ درصد از مرگ‌ومیرها را کاهش دهد.

معایب و خطرات احتمالی غربالگری سرطان ریه

• نتایج مثبت کاذب (False positives): در برخی موارد، اسکن ممکن است یافته‌هایی مشکوک نشان دهد که در واقع سرطانی نیستند. این موارد می‌توانند منجر به انجام آزمایش‌های بیشتر مانند بیوپسی یا سی‌تی‌اسکن‌های تکمیلی شوند.
  بیوپسی ریوی، اگرچه در بیشتر موارد ایمن است، اما ممکن است با درد، خونریزی یا در موارد نادر، فروپاشی بخشی از ریه (پنوموتوراکس) همراه باشد.
• قرار گرفتن در معرض اشعه: اگرچه CT با دوز پایین از اشعه کمتری نسبت به سی‌تی‌اسکن‌های معمولی استفاده می‌کند، اما تکرار سالیانه آن می‌تواند نگرانی‌هایی درباره تجمع دوز تابشی در طول زمان ایجاد کند.
• مداخلات غیرضروری: در برخی موارد، غربالگری ممکن است به درمان‌هایی منجر شود که برای توده‌هایی انجام می‌گیرد که هرگز علائم ایجاد نمی‌کردند یا تهدیدکننده زندگی نبودند (Overdiagnosis).

در افراد دارای بیماری زمینه‌ای

در بیمارانی با شرایطی مانند نارسایی قلبی، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) یا سایر بیماری‌های مزمن، عوارض ناشی از پیگیری غربالگری ممکن است بیشتر باشد. به همین دلیل، پزشک باید با توجه به وضعیت عمومی سلامت فرد، نسبت فایده به خطر را به‌طور دقیق بررسی و تصمیم‌گیری کند.

آمادگی‌های لازم پیش از انجام غربالگری سرطان ریه با CT دوز پایین

پیش از انجام تست سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (Low-Dose CT Scan) برای غربالگری سرطان ریه، دانستن برخی نکات کلیدی می‌تواند به تسهیل فرآیند و افزایش دقت نتایج کمک کند.

آیا این آزمایش نیاز به ناشتا بودن وجود دارد؟

خیر. انجام سی‌تی‌اسکن با دوز پایین نیازی به ناشتا بودن ندارد. شما می‌توانید مطابق معمول غذا و نوشیدنی مصرف کنید، مگر اینکه پزشک یا مرکز تصویربرداری دستور خاصی داده باشد.

مدارک و اطلاعات مورد نیاز در روز تست:

برای مراجعه بهتر است موارد زیر همراه شما باشد:

• نسخه پزشک یا فرم ارجاع برای انجام غربالگری
• سوابق پزشکی مربوط به بیماری‌های ریوی یا قلبی (در صورت وجود)
• لیست داروهای مصرفی، به‌ویژه داروهای قلبی، تنفسی یا رقیق‌کننده‌های خون
• کارت بیمه درمانی، در صورت استفاده از بیمه برای پرداخت هزینه‌ها

همچنین توصیه می‌شود چند دقیقه زودتر در مرکز حاضر شوید و لباس‌های بدون دکمه فلزی یا زیپ بپوشید تا نیازی به تعویض لباس نباشد.

چه افرادی نباید این تست را انجام دهند؟

غربالگری با LDCT برای همه افراد مناسب نیست. در موارد زیر، انجام این تست معمولاً توصیه نمی‌شود:

• افرادی که در ۱۵ سال گذشته سیگار نکشیده‌اند و کمتر از ۲۰ پاکت‌سال سابقه دارند
• افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن پیشرفته (مانند نارسایی قلبی یا ریوی شدید) که احتمالاً توان درمان در صورت یافتن سرطان را ندارند
• زنان باردار، مگر در شرایط خاص و با نظر متخصص
• افرادی که در سال گذشته همین اسکن را انجام داده‌اند و نیازی به تکرار وجود ندارد
• کسانی که علامت‌دار هستند (مثلاً سرفه خونی، درد شدید قفسه سینه، کاهش وزن زیاد و ناگهانی)، که در این صورت بررسی تشخیصی (نه غربالگری) نیاز است.

در طول سی‌تی‌اسکن با دوز پایین ریه چه اتفاقی می‌افتد؟

سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (Low-Dose CT Scan) یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی و بدون درد است که به‌سرعت و با دقت بالا انجام می‌شود. این اسکن معمولاً در مراکز تصویربرداری تخصصی انجام شده و به آمادگی خاصی نیاز ندارد.

در زمان انجام اسکن:

• فرد روی تخت دستگاه دراز می‌کشد و موظف است در تمام مدت کاملاً بی‌حرکت بماند.
• تخت به‌آرامی به داخل حلقه‌ای بزرگ و دایره‌شکل (مشابه یک دونات بزرگ) حرکت می‌کند که بخش اصلی دستگاه CT محسوب می‌شود.
• در حین عبور از داخل حلقه، دستگاه تصاویر مقطعی بسیار دقیقی از ریه‌ها تهیه می‌کند.
• ممکن است در بخشی از فرایند از شما خواسته شود برای چند ثانیه نفس خود را نگه دارید تا تصویر واضح‌تری ثبت شود.
• کل فرایند معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد و نیازی به تزریق ماده حاجب یا بی‌حسی وجود ندارد.

این روش کاملاً بدون درد است و از آنجایی که از دوز پایین اشعه ایکس استفاده می‌شود، خطرات ناشی از تابش نیز به حداقل رسیده است. در پایان، فرد می‌تواند بلافاصله به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد.

بعد از سی‌تی‌اسکن ریه چه می‌شود؟

پس از پایان اسکن، نیازی به استراحت یا مراقبت خاصی وجود ندارد و می‌توانید بلافاصله به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید. تصاویر تهیه‌شده از ریه‌ها توسط رادیولوژیست بررسی می‌شود و گزارش نهایی به پزشک ارجاع‌دهنده ارسال خواهد شد

نحوه دریافت نتایج غربالگری ریه :

در بیشتر مراکز، نتایج ظرف یک تا دو هفته از طریق تماس تلفنی، پیامک، یا نامه به اطلاع بیمار می‌رسد. برخی مراکز نیز امکان مشاهده گزارش از طریق پرونده سلامت الکترونیکی یا پنل بیمار را فراهم می‌کنند.

اگر پاسخی دریافت نکردید:

اگر طی دو هفته پس از انجام اسکن خبری از نتیجه نشد، حتماً با پزشک یا مرکز تصویربرداری تماس بگیرید. عدم دریافت پاسخ نباید به‌عنوان نشانه طبیعی بودن نتیجه تلقی شود. در مواردی، پیگیری فعال شما می‌تواند از تأخیر در تشخیص یا درمان جلوگیری کند.

چند وقت یکبار باید سی‌تی‌اسکن غربالگری سرطان ریه انجام شود؟

اگر پس از مشورت با پزشک مشخص شد که واجد شرایط غربالگری سرطان ریه هستید، برنامه‌ای منظم برای انجام این تست توصیه می‌شود. بر اساس دستورالعمل‌های پزشکی معتبر، اسکن غربالگری با دوز پایین باید به‌صورت سالیانه انجام شود.

فواصل پیشنهادی برای انجام سی تی اسکن ریه :

• یک بار در سال، تا زمانی که نتایج اسکن طبیعی باقی بماند و همچنان در گروه پرخطر قرار داشته باشید.
• غربالگری معمولاً در یکی از دو حالت زیر متوقف می‌شود:
  • هنگامی که سن شما به ۸۰ سالگی می‌رسد.
  • یا اگر از زمان ترک سیگار بیش از ۱۵ سال گذشته باشد.

توقف غربالگری در این دو وضعیت به این دلیل است که احتمال سودبردن از تشخیص زودهنگام کاهش می‌یابد و نسبت خطر به فایده تغییر می‌کند.

توجه:

تداوم غربالگری باید هر سال توسط پزشک بررسی شود. در صورت تغییر شرایط جسمی، ابتلا به بیماری‌های مزمن جدید یا کاهش امید به زندگی، ممکن است نیاز به توقف تست باشد.

هزینه غربالگری سرطان ریه در ایران و وضعیت بیمه

بسیاری از افراد پس از آشنایی با فواید غربالگری سرطان ریه، این سؤال را مطرح می‌کنند: هزینه این تست در ایران چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می‌دهد؟ پاسخ به این پرسش، نقش مهمی در تصمیم‌گیری برای انجام تست دارد.

میانگین هزینه سی‌تی‌اسکن با دوز پایین (LDCT) در ایران

قیمت غربالگری سرطان ریه با استفاده از CT با دوز پایین به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع مرکز (خصوصی یا دولتی)
• شهر محل انجام اسکن
• تجهیزات تصویربرداری (جدید یا قدیمی)

به‌طور کلی، بر اساس بررسی‌های انجام‌شده تا سال ۱۴۰۴:

آیا بیمه‌، هزینه غربالگری سرطان ریه را پوشش می‌دهد؟

در حال حاضر (۱۴۰۴)، وضعیت پوشش بیمه‌ای این تست به‌صورت زیر است:

• بیمه‌های پایه (تأمین اجتماعی، سلامت، نیروهای مسلح):
  • اغلب هزینه‌ی LDCT را در قالب غربالگری پوشش نمی‌دهند، مگر در موارد خاص با تأیید کمیسیون پزشکی.
  • تنها در صورت وجود علائم مشکوک و درخواست پزشک متخصص، امکان پرداخت بخشی از هزینه وجود دارد.
• بیمه‌های تکمیلی:
  • برخی از بیمه‌های تکمیلی هزینه LDCT را با ارائه نسخه و گواهی پزشک متخصص پرداخت می‌کنند.
  • حتماً پیش از انجام تست، با پشتیبانی بیمه خود تماس بگیرید و شرایط خاص پوشش را جویا شوید.

توصیه مهم برای متقاضیان غربالگری سرطان ریه :

اگر تصمیم به انجام تست دارید:

1. حتماً از پزشک خود نسخه و گواهی تخصصی دریافت کنید.
2. پیش از مراجعه، با مرکز تصویربرداری تماس بگیرید و درباره قیمت نهایی، نوع دستگاه و میزان اشعه پرس‌وجو کنید.
3. اگر تحت پوشش بیمه تکمیلی هستید، پیش‌مجوز بیمه را دریافت کنید تا در بازپرداخت مشکلی پیش نیاید.

1. Yount S, Beaumont J, Rosenbloom S, Cella D, Patel J, Hensing T, Jacobsen PB, Syrjala K, Abernethy AP. A brief symptom index for advanced lung cancer. Clin Lung Cancer. 2012 Jan;13(1):14-23. doi: 10.1016/j.cllc.2011.03.033. Epub 2011 May 23. PMID: 21729652; PMCID: PMC4486486.[↩]
2. Yount S, Beaumont J, Rosenbloom S, Cella D, Patel J, Hensing T, Jacobsen PB, Syrjala K, Abernethy AP. A brief symptom index for advanced lung cancer. Clin Lung Cancer. 2012 Jan;13(1):14-23. doi: 10.1016/j.cllc.2011.03.033. Epub 2011 May 23. PMID: 21729652; PMCID: PMC4486486.[↩]
3. Polanco D, Pinilla L, Gracia-Lavedan E, Mas A, Bertran S, Fierro G, Seminario A, Gómez S, Barbé F. Prognostic value of symptoms at lung cancer diagnosis: a three-year observational study. J Thorac Dis. 2021 Mar;13(3):1485-1494. doi: 10.21037/jtd-20-3075. PMID: 33841941; PMCID: PMC8024804.[↩]
4. Couraud S, Zalcman G, Milleron B, Morin F, Souquet PJ. Lung cancer in never smokers–a review. Eur J Cancer. 2012 Jun;48(9):1299-311. doi: 10.1016/j.ejca.2012.03.007. Epub 2012 Mar 28. PMID: 22464348.[↩]
5. LoPiccolo J, Gusev A, Christiani DC, Jänne PA. Lung cancer in patients who have never smoked – an emerging disease. Nat Rev Clin Oncol. 2024 Feb;21(2):121-146. doi: 10.1038/s41571-023-00844-0. Epub 2024 Jan 9. PMID: 38195910; PMCID: PMC11014425.[↩][↩][↩]
6. Lim JU, Yoon HK. Narrative review: association between lung cancer development and ambient particulate matter in never-smokers. J Thorac Dis. 2022 Feb;14(2):553-563. doi: 10.21037/jtd-21-655. PMID: 35280473; PMCID: PMC8902116.[↩]
7. Dubin S, Griffin D. Lung Cancer in Non-Smokers. Mo Med. 2020 Jul-Aug;117(4):375-379. PMID: 32848276; PMCID: PMC7431055.[↩]
8. Vasudevan S, Krishna V, Mehta A. Lung Cancer in Non-Smokers: Clinicopathological and Survival Differences from Smokers. Cureus. 2022 Dec 11;14(12):e32417. doi: 10.7759/cureus.32417. PMID: 36644085; PMCID: PMC9833623.[↩]
9. Sahu R, Shah K, Malviya R, Paliwal D, Sagar S, Singh S, Prajapati BG, Bhattacharya S. E-Cigarettes and Associated Health Risks: An Update on Cancer Potential. Adv Respir Med. 2023 Nov 14;91(6):516-531. doi: 10.3390/arm91060038. PMID: 37987300; PMCID: PMC10660480.[↩]
10. Bracken-Clarke D, Kapoor D, Baird AM, Buchanan PJ, Gately K, Cuffe S, Finn SP. Vaping and lung cancer – A review of current data and recommendations. Lung Cancer. 2021 Mar;153:11-20. doi: 10.1016/j.lungcan.2020.12.030. Epub 2021 Jan 2. PMID: 33429159.[↩]
11. Bittoni MA, Carbone DP, Harris RE. Vaping, Smoking and Lung Cancer Risk. J Oncol Res Ther. 2024;9(3):10229. doi: 10.29011/2574-710x.10229. Epub 2024 Jul 4. PMID: 39210964; PMCID: PMC11361252.[↩]
12. National Lung Screening Trial Research Team; Aberle DR, Adams AM, Berg CD, Black WC, Clapp JD, Fagerstrom RM, Gareen IF, Gatsonis C, Marcus PM, Sicks JD. Reduced lung-cancer mortality with low-dose computed tomographic screening. N Engl J Med. 2011 Aug 4;365(5):395-409. doi: 10.1056/NEJMoa1102873. Epub 2011 Jun 29. PMID: 21714641; PMCID: PMC4356534.[↩]