حساسیت به پنی‌سیلین | علائم، درمان خانگی و تست پوستی

حساسیت به پنی‌سیلین (Penicillin Allergy) یکی از شایع‌ترین آلرژی‌های دارویی ثبت‌شده در پرونده بیماران است، اما تحقیقات جدید نشان داده‌اند که در اغلب موارد، این برچسب نادرست است.
مطالعه‌ای در مجله Nature (2024) گزارش کرد که بین ۳ تا ۱۶ درصد بیماران بستری دارای برچسب «آلرژی به پنی‌سیلین» هستند، در حالی که بیش از ۹۰ درصد آن‌ها پس از بررسی‌های تخصصی هیچ واکنش واقعی نشان نمی‌دهند.

این اشتباه در ثبت آلرژی فقط یک موضوع جزئی نیست — بلکه می‌تواند درمان بیمار را به‌طور کامل تغییر دهد. برچسب نادرست باعث می‌شود پزشکان از آنتی‌بیوتیک‌های جایگزین با اثربخشی کمتر، عوارض بیشتر و هزینه بالاتر استفاده کنند. نتیجهٔ این چرخه، افزایش مقاومت میکروبی، طولانی‌تر شدن بستری بیمار و افزایش هزینه‌های درمانی است.

در این مقاله، به زبان ساده و با استناد به جدیدترین منابع علمی از PubMed، JAMA و CDC، به این موضوعات خواهیم پرداخت:

• نحوه تشخیص و تست پوستی آلرژی به پنی‌سیلین
• تفسیر نتیجه منفی تست و معنای آن
• اقدامات فوری در صورت بروز حساسیت
• روش‌های درمان خانگی و داروهای ممنوع برای افراد آلرژیک
• و در نهایت، اهمیت حذف برچسب‌های اشتباه از پرونده بیماران

اهمیت تشخیص درست آلرژی به پنی‌سیلین

تشخیص نادرست آلرژی به پنی‌سیلین یکی از چالش‌های مهم در نظام سلامت است. وقتی بیمار به اشتباه با برچسب “حساسیت به پنی‌سیلین” شناخته می‌شود، پزشک ناچار است از آنتی‌بیوتیک‌های جایگزین استفاده کند که معمولاً اثر درمانی ضعیف‌تر، عوارض بیشتر و هزینه بالاتری دارند.
نتیجه این جایگزینی، افزایش طول مدت بستری، مصرف غیرضروری داروهای وسیع‌الطیف و رشد مقاومت میکروبی در بیمارستان‌هاست.

از سوی دیگر، بیماران نیز از درمان بهینه محروم می‌شوند؛ داروهای جایگزین ممکن است عفونت را به‌طور کامل ریشه‌کن نکنند یا خود باعث عوارض جدید شوند.
به همین دلیل، انجام تست حساسیت به پنی‌سیلین و حذف برچسب‌های نادرست از پرونده بیماران، اقدامی کلیدی برای بهبود کیفیت درمان، کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از مقاومت دارویی است.

«برچسب‌های آلرژی به پنی‌سیلین بسیار شایع اما تا حد زیادی نادرست هستند. باقی ماندن این برچسب‌ها باعث درمان‌های غیرضروری، پیامدهای بالینی ضعیف‌تر، و بروز مقاومت آنتی‌بیوتیکی در سطح جامعه می‌شود.¹»

تست پوستی پنی‌سیلین چیست؟

تست پوستی پنی‌سیلین (Penicillin Skin Test) یک آزمایش ایمن و سریع است که برای بررسی وجود آنتی‌بادی‌های آلرژیک از نوع IgE در بدن انجام می‌شود. این آنتی‌بادی‌ها مسئول بروز واکنش‌های آلرژیک فوری هستند.

هدف از انجام این تست آن است که مشخص شود آیا سیستم ایمنی بدن شما نسبت به پنی‌سیلین یا ترکیبات حاصل از تجزیه آن حساسیت دارد یا خیر.

در این روش، پزشک متخصص آلرژی مقدار بسیار کمی از محلول‌های استاندارد پنی‌سیلین (مانند PPL – Penicilloyl-polylysine و MDM – Minor Determinant Mixture) را به پوست بازو یا پشت بازو تزریق می‌کند یا روی سطح پوست قرار می‌دهد.

سپس، پس از حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه واکنش پوست بررسی می‌شود:

• اگر در محل تزریق برآمدگی قرمز، خارش یا کهیر کوچک ایجاد شود، تست مثبت است و نشان می‌دهد بدن شما آنتی‌بادی IgE علیه پنی‌سیلین دارد.
• اگر هیچ واکنشی مشاهده نشود، تست منفی محسوب می‌شود و احتمال حساسیت واقعی بسیار پایین است.

این تست معمولاً در کلینیک آلرژی یا مراکز مجهز درمانی انجام می‌شود و برای اغلب بیماران ایمن و بدون عارضه جدی است. در موارد خاص، پزشک ممکن است پس از تست پوستی، مرحله‌ی بعدی یعنی چالش خوراکی کنترل‌شده را انجام دهد تا از تحمل واقعی دارو اطمینان حاصل کند.

«پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تست پوستی پنی‌سیلین دارای ارزش پیش‌بینی منفی بیش از ۹۵٪ است؛ یعنی اگر نتیجه منفی شود، احتمال واکنش آلرژیک شدید تقریباً صفر است.²»

چه کسانی باید تست پوستی پنی سیلین بدهند؟

تست پوستی برای آلرژی به پنی‌سیلین به‌عنوان یک ابزار تشخیصی مهم توصیه می‌شود، مخصوصاً در شرایط زیر:

• افرادی که سابقه واکنش فوری پس از مصرف پنی‌سیلین یا آموکسی‌سیلین دارند؛ مانند کهیر، تورم لب یا صورت، تنگی نفس یا خس‌خس، ظرف چند دقیقه تا یک‌ساعت پس از دارو.
• کسانی که شرح‌حال واکنش‌شان مبهم است؛ مثلاً فقط «راش پوستی ساده» گزارش شده بدون اینکه مشخص باشد آیا این راش زود بود، آیا داروی دیگری هم داشتند، یا آیا آزمایش شده‌اند.
• بیماران بستری که در پرونده‌شان «برچسب آلرژی به پنی‌سیلین» ثبت شده و به آنتی‌بیوتیک خط اول نیاز دارند؛ انجام تست می‌تواند منجر به حذف برچسب اشتباه و باز کردن دسترسی به درمان بهتر شود.

«تست پوستی پنی‌سیلین در بیماران بستری ابزاری ایمن و مؤثر برای ارزیابی واقعی آلرژی است و ارزش پیش‌بینی منفی آن بیش از ۹۵ درصد گزارش شده است؛ یعنی در اغلب بیماران با تست منفی، مصرف مجدد پنی‌سیلین بدون بروز واکنش آلرژیک انجام می‌شود.³»

علائم واکنش فوری به پنی‌سیلین

واکنش آلرژیک به پنی‌سیلین می‌تواند از چند دقیقه تا یک ساعت پس از مصرف دارو بروز کند و معمولاً ناشی از فعال شدن آنتی‌بادی‌های IgE در بدن است.

در این نوع واکنش، سیستم ایمنی بدن دارو را به‌اشتباه به‌عنوان عامل خطر شناسایی می‌کند و مواد شیمیایی مانند هیستامین را آزاد می‌سازد.
نتیجه این فرآیند می‌تواند بروز کهیر، تورم، تنگی نفس، افت فشار خون و در موارد شدید حتی شوک آنافیلاکسی باشد.

شناخت این علائم اهمیت زیادی دارد، زیرا کمک می‌کند واکنش‌های خطرناک زودتر تشخیص داده شوند و از تکرار آن در آینده جلوگیری شود.
در جدول زیر، رایج‌ترین علائم واکنش فوری به پنی‌سیلین بر اساس سیستم‌های مختلف بدن آورده شده است:

افرادی که هر یک از علائم بالا را تجربه کرده‌اند، باید قبل از دریافت مجدد پنی‌سیلین حتماً ارزیابی شوند.

در صورت حساسیت به پنی‌سیلین چه باید کرد؟

اگر پس از مصرف پنی‌سیلین علائمی همچون کهیر، تورم لب‌ها یا صورت، خس‌خس یا تنگی نفس را تجربه کردید، لازم است اقدامات زیر را فوراً انجام دهید:

1. مصرف دارو را فوراً متوقف کنید.
2. اگر علایم شدید باشند (مثلاً ورم گلو یا زبان، سختی در تنفس، غش یا افت شدید فشار خون)، بدون تأخیر به مرکز اورژانس مراجعه نمایید.
3. در موارد با واکنش خفیف‌تر، پزشک ممکن است مصرف آنتی‌هیستامین یا کرم ضد التهاب موضعی را توصیه کند؛ با این حال، حتی در این شرایط هم مراجعه به پزشک ضروری است تا سابقه شما ثبت و برچسب «حساسیت به پنی‌سیلین» بررسی شود.
4. مهم است که پس از این اتفاق، اطلاع دهید تا پزشک یا متخصص آلرژی ‌بتواند بررسی کند آیا واقعاً حساسیت وجود دارد یا خیر؛ حذف برچسب اشتباه می‌تواند به شما امکان دهد داروهای مؤثرتر و خط اول را در درمان‌های آینده استفاده کنید.

Many patients report they are allergic to penicillin but few have clinically significant reactions. Evaluation of penicillin allergy before deciding not to use penicillin or other  β-lactam antibiotics is an important tool for antimicrobial stewardship.⁴

درمان خانگی حساسیت به پنی‌سیلین

اگر واکنش خفیف است و پزشک تأیید کرده خطری ندارد، می‌توانید برای کاهش علائم از این روش‌ها استفاده کنید:

• کمپرس سرد روی محل خارش
• کرم کالامین یا آلوئه‌ورا برای تسکین پوست
• نوشیدن مایعات زیاد برای خروج سریع‌تر دارو
• پرهیز از خراشیدن پوست یا دوش آب داغ

⚠️ توجه: درمان خانگی فقط در موارد خفیف مجاز است. در صورت تنگی نفس یا تب بالا، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

«در واکنش‌های آلرژیک خفیف، اقدامات حمایتی مانند کمپرس سرد، آنتی‌هیستامین خوراکی و مرطوب‌کننده‌های پوستی کفایت می‌کنند، اما در موارد شدیدتر، درمان اورژانسی از جمله تزریق اپی‌نفرین ضروری است. تشخیص دقیق شدت واکنش برای پیشگیری از عود حیاتی است.⁵»

نتیجه منفی در تست پوستی پنی سیلین چه معنایی دارد؟

وقتی نتیجه تست پوستی پنی‌سیلین منفی می‌شود، یعنی در پوست شما هیچ واکنش آلرژیکِ نوع IgE دیده نشده است.
به زبان ساده: سیستم ایمنی شما در حال حاضر علامتی نمی‌دهد که «پنی‌سیلین را دشمن می‌داند». بنابراین خطر بروز واکنش آلرژیک فوری و شدید (مثل کهیر گسترده، تورم صورت و گلو، یا تنگی نفس بلافاصله بعد از دارو) بسیار پایین ارزیابی می‌شود.

پژوهش‌های بیمارستانی نشان داده‌اند که اگر تست پوستی پنی‌سیلین با روش استاندارد انجام شود، نتیجه منفی آن «قدرت اطمینان بالایی» دارد؛ یعنی در بیماران با تست منفی، احتمال واکنش آلرژیک فوری ناشی از IgE عملاً خیلی نزدیک به صفر گزارش شده است. این همان چیزی است که در ادبیات آلرژی از آن با عنوان «ارزش پیش‌بینی‌کننده منفیِ بالای تست» یاد می‌شود و اعدادی بالاتر از ۹۵٪ برایش گزارش شده است.³

با این حال، تست پوستی تنها مرحله‌ی اولِ ارزیابی است. چون هیچ آزمون تشخیصی صددرصد قطعی نیست، گام بعد معمولاً یک «چالش خوراکی کنترل‌شده» است: یعنی مقدار مشخص و کمِ پنی‌سیلین (یا داروی هم‌خانواده مثل آموکسی‌سیلین) زیر نظر پزشک و در محیطی امن به بیمار داده می‌شود. اگر بیمار آن دوز را بدون علائم فوری تحمل کند، عملاً تأیید می‌شود که می‌تواند در آینده هم دارو را دریافت کند و برچسب «آلرژی به پنی‌سیلین» می‌تواند از پرونده‌اش برداشته شود.⁶

«تست پوستی پنی‌سیلین در محیط بستری، روشی ایمن و قابل اعتماد برای شناسایی بیمارانی است که درواقع واکنش آلرژیک IgE-واسطه ندارند. این تست با ارزش پیش‌بینی‌کننده منفیِ بالای ۹۵ درصد، به پزشکان اجازه می‌دهد بسیاری از بیمارانی را که برچسب آلرژی دارند دوباره به درمان خط اول با بتالاکتام‌ها برگردانند.³»

ابزار PEN-FAST و ارزش پیش‌بینی‌کننده منفی

ابزار PEN-FAST یک روش امتیازدهی بالینی است که برای تخمین احتمال واقعی آلرژی به پنی‌سیلین طراحی شده است.
این سیستم بر اساس پنج عامل کلیدی کار می‌کند:

• P: واکنش در ۵ سال گذشته (Penicillin allergy ≤5 years ago)
• E: وجود آنافیلاکسی، ادم، یا کهیر (Anaphylaxis/angioedema/urticaria)
• N-FAST: درمان با Steroid یا Hospitalization به‌دلیل آلرژی

مجموع امتیاز بر اساس شدت علائم و زمان واکنش محاسبه می‌شود.

مطالعه‌ای بزرگ در مجله JAMA Internal Medicine (2020) نشان داد که اگر امتیاز بیمار کمتر از ۳ باشد، احتمال واقعی آلرژی بسیار پایین است. در این گروه از بیماران، ارزش پیش‌بینی‌کنندهٔ منفی (NPV) برای نبود آلرژی، ۹۶٫۳ درصد گزارش شده است (با فاصله اطمینان ۹۴٫۱ تا ۹۷٫۸ درصد).
به بیان ساده‌تر، تقریباً همه‌ی افرادی با امتیاز پایین و نتیجه‌ی منفی تست پوستی، می‌توانند پنی‌سیلین را بدون واکنش آلرژیک مصرف کنند.

«در بیماران با امتیاز PEN-FAST کمتر از ۳، احتمال واقعی آلرژی به پنی‌سیلین بسیار پایین بود. ارزش پیش‌بینی‌کنندهٔ منفی این مدل ۹۶٫۳ درصد (با فاصلهٔ اطمینان ۹۴٫۱ تا ۹۷٫۸ درصد) گزارش شد، که نشان می‌دهد اغلب افرادی با امتیاز پایین می‌توانند پنی‌سیلین را بدون واکنش آلرژیک تحمل کنند. ⁷»

واکنش‌های غیر فوری حساسیت به پنی سیلین(Delayed Reactions)

تست پوستی فقط واکنش‌های فوری را پیش‌بینی می‌کند.راش‌های تأخیری ممکن است چند روز بعد از شروع درمان ظاهر شوند و معمولاً خفیف هستند.در این حالت:

• از راش عکس بگیرید.
• با پزشک یا داروساز تماس بگیرید.
• اگر راش گسترده یا تب‌دار بود، دارو را قطع کرده و به پزشک مراجعه کنید.

در جدول زیر به مقایسه واکنش فوری و غیر فوری حساسیت به پنیسیلین میپردازیم.

عکس حساسیت به پنی‌سیلین

واکنش پوستی معمولاً به شکل راش قرمز، برجستگی خارش‌دار یا تورم پوست ظاهر می‌شود.در موارد خفیف، لکه‌ها طی چند روز برطرف می‌شوند؛ اما در واکنش‌های شدید ممکن است تاول یا تورم وسیع رخ دهد.در زیر عکس حساسیت به پنی‌سیلین و انواع راش پوستی آن را مشاهده میکنید:

داروهای ممنوع در حساسیت به پنی‌سیلین

اگر شما برچسب «حساسیت به پنی‌سیلین» دارید، تجویز آنتی‌بیوتیک باید با دقت بیشتری انجام شود، چون داروهای این خانواده (بتالاکتام‌ها) از نظر ساختاری به هم شبیه‌اند و در بعضی افراد می‌توانند واکنش مشابه ایجاد کنند. این موضوع مخصوصاً در مورد کسانی مطرح است که واکنش شدید و فوری داشته‌اند (مثل کهیر منتشر، تورم لب و گلو، یا تنگی نفس).

نکاتی که باید قبل از دیدن جدول بدانید:

• داروهای خودِ خانوادهٔ پنی‌سیلین (مثل آموکسی‌سیلین یا آمپی‌سیلین) معمولاً در افرادی که آلرژی تأییدشده دارند ممنوع است، مگر اینکه توسط متخصص آلرژی تست و تأیید مجدد تحمل شده باشد. این یعنی «خودسرانه دوباره نخورید».
• سفالوسپورین‌ها (مثل سفالکسین و سفازولین) داروهای خویشاوند پنی‌سیلین هستند. سال‌ها به بیماران گفته می‌شد که اگر به پنی‌سیلین حساسیت دارند، این داروها هم کاملاً ممنوع است؛ اما داده‌های جدید نشان می‌دهد خطر واکنش متقاطع خیلی کمتر از چیزی است که قبلاً فکر می‌کردیم، یعنی معمولاً پایین است اما صفر نیست. در نتیجه در بعضی بیماران باید «با احتیاط و زیر نظر پزشک» مصرف شود، نه اینکه برای همیشه حذف شود.
• در مواردی که واکنش بیمار شدید بوده (مثلاً شبیه آنافیلاکسی یا تورم تهدیدکننده راه هوایی)، پزشک ممکن است استفاده از هر آنتی‌بیوتیک بتالاکتام (پنی‌سیلین‌ها، سفالوسپورین‌ها و داروهای ترکیبی) را تا زمان ارزیابی تخصصی متوقف کند. این یک اقدام ایمنی است.

حالا خلاصهٔ داروهایی که باید در حساسیت به پنی‌سیلین با احتیاط یا با پرهیز کامل در موردشان تصمیم‌گیری شود:

حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران آلرژیک ممکن است به سفالوسپورین‌ها نیز واکنش نشان دهند.

سوالات متداول درباره حساسیت به پنی‌سیلین و تست پوستی آن

۱. حساسیت به پنی‌سیلین چیست و چه علائمی دارد؟
حساسیت به پنی‌سیلین نوعی واکنش ایمنی بدن است که معمولاً پس از مصرف دارو رخ می‌دهد.علائم آن شامل خارش، کهیر، قرمزی پوست، ورم لب یا صورت، و در موارد شدید، تنگی نفس یا شوک آنافیلاکسی است.

۲. تست پوستی پنی‌سیلین چگونه انجام می‌شود؟
در این تست، پزشک مقدار کمی از محلول استاندارد پنی‌سیلین را روی پوست تزریق می‌کند یا به آن می‌مالد.پس از حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه واکنش پوست بررسی می‌شود؛ اگر قرمزی یا خارش ایجاد شود، تست مثبت است، در غیر این صورت منفی محسوب می‌شود.

۳. آیا نتیجه منفی تست پنی‌سیلین یعنی دیگر هرگز واکنش نمی‌گیرم؟
تقریباً بله. نتیجه منفی تست پوستی به این معنی است که خطر واکنش آلرژیک شدید بسیار پایین است،اما همچنان ممکن است در برخی افراد واکنش‌های خفیف پوستی دیده شود.

۴. آیا بعد از تست منفی می‌توانم آموکسی‌سیلین مصرف کنم؟
بله، اگر چالش خوراکی کنترل‌شده را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اید، می‌توانید آموکسی‌سیلین و سایر داروهای بتالاکتام را بدون خطر مصرف کنید.

۵. آیا تست حساسیت به پنی‌سیلین برای کودکان ایمن است؟
بله، تست پوستی پنی‌سیلین برای کودکان در محیط کنترل‌شده و زیر نظر پزشک متخصص آلرژی کاملاً ایمن و بی‌خطر است.

۶. نتیجه تست تا چند سال معتبر است؟
نتیجه تست پوستی معمولاً برای چندین سال معتبر باقی می‌ماند،مگر آنکه شرایط ایمنی بدن تغییر کند یا بیمار مجدداً در معرض دوزهای بالای دارو قرار گیرد.

۷. در صورت حساسیت به پنی‌سیلین چه باید کرد؟
اگر پس از مصرف پنی‌سیلین دچار علائمی مانند تورم گلو، کهیر یا تنگی نفس شدید، مصرف دارو را فوراً قطع کرده و به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.برای واکنش‌های خفیف‌تر، آنتی‌هیستامین یا کرم ضد التهاب موضعی می‌تواند مفید باشد.

۸. آیا امکان درمان حساسیت به پنی‌سیلین وجود دارد؟
در برخی موارد، پزشک می‌تواند با روش حساسیت‌زدایی (Desensitization) بدن را نسبت به پنی‌سیلین مقاوم کند.این روش فقط باید در بیمارستان و زیر نظر متخصص انجام شود.

۹. چه داروهایی برای افراد دارای آلرژی به پنی‌سیلین ممنوع است؟
داروهای خانواده پنی‌سیلین مانند آموکسی‌سیلین، آمپی‌سیلین و نافسیلین نباید مصرف شوند.برخی سفالوسپورین‌ها مانند سفیکسیم یا سفالکسین نیز ممکن است در ۵ تا ۱۰ درصد موارد واکنش مشابه ایجاد کنند و باید با احتیاط مصرف شوند.

۱۰. تفاوت آلرژی واقعی به پنی‌سیلین با عوارض موقتی چیست؟
آلرژی واقعی ناشی از واکنش ایمنی بدن است و شامل علائمی مانند کهیر و تورم می‌شود.اما عوارض موقتی مانند تهوع یا سردرد معمولاً آلرژیک نیستند و پس از قطع دارو برطرف می‌شوند.

تشخیص درست آلرژی به پنی‌سیلین یک مسئله حیاتی در نظام سلامت است.بیش از نیمی از بیمارانی که در پرونده‌شان برچسب «آلرژی به پنی‌سیلین» دارند، در واقع هیچ واکنش ایمنی‌واسطه‌ای نشان نمی‌دهند و می‌توانند این دارو را با اطمینان مصرف کنند.

انجام تست پوستی استاندارد و چالش خوراکی کنترل‌شده، دو ابزار کلیدی برای تأیید یا رد آلرژی هستند. نتیجه منفی این تست‌ها به معنای امکان استفاده دوباره از پنی‌سیلین است — دارویی که همچنان یکی از مؤثرترین و کم‌عارضه‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها محسوب می‌شود.

بر اساس مرور سیستماتیک منتشرشده در مجله Allergy (2020)، حذف برچسب‌های اشتباه آلرژی به پنی‌سیلین («de-labeling») منجر به کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف، کاهش هزینه‌های درمان، و پیشگیری از مقاومت میکروبی در مقیاس بیمارستانی می‌شود.

در نهایت، اگر شما یا یکی از نزدیکانتان سابقه «آلرژی به پنی‌سیلین» دارید، بهترین کار مراجعه به متخصص آلرژی و انجام تست‌های دقیق است. نتیجه‌ی این کار می‌تواند سلامت شما را بهبود دهد و از مصرف غیرضروری داروهای جایگزین جلوگیری کند.

1. Stone CA Jr, Trubiano J, Coleman DT, Rukasin CRF, Phillips EJ. The challenge of de-labeling penicillin allergy. Allergy. 2020 Feb;75(2):273-288. doi: 10.1111/all.13848. Epub 2019 May 26. PMID: 31049971; PMCID: PMC6824919.[↩]
2. Zembles T, Mitchell M, Alqurashi W, Castells M, Phillips EJ, Vyles D. Skin Testing for Penicillin Allergy: a Review of the Literature. Curr Allergy Asthma Rep. 2021 Mar 18;21(3):21. doi: 10.1007/s11882-021-00997-x. PMID: 33738621.[↩]
3. Justo JA, Kufel WD, Avery L, Bookstaver PB. Penicillin Allergy Skin Testing in the Inpatient Setting. Pharmacy (Basel). 2019 Aug 27;7(3):120. doi: 10.3390/pharmacy7030120. PMID: 31461837; PMCID: PMC6789445.[↩][↩][↩]
4. Shenoy ES, Macy E, Rowe T, Blumenthal KG. Evaluation and Management of Penicillin Allergy: A Review. JAMA. 2019 Jan 15;321(2):188-199. doi: 10.1001/jama.2018.19283. PMID: 30644987.[↩]
5. Shenoy ES, Macy E, Rowe T, Blumenthal KG. Evaluation and Management of Penicillin Allergy: A Review. JAMA. 2019 Jan 15;321(2):188-199. doi: 10.1001/jama.2018.19283. PMID: 30644987[↩]
6. Centers for Disease Control and Prevention. (2025, August 25). Clinical features of penicillin allergy.[↩]
7. Trubiano JA, Vogrin S, Chua KYL, Bourke J, Yun J, Douglas A, Stone CA, Yu R, Groenendijk L, Holmes NE, Phillips EJ. Development and Validation of a Penicillin Allergy Clinical Decision Rule. JAMA Intern Med. 2020 May 1;180(5):745-752. doi: 10.1001/jamainternmed.2020.0403. PMID: 32176248; PMCID: PMC7076536.[↩]