آزمایش CA 19-9
آزمایش CA 19-9 چیست؟ این آزمایش خون برای بررسی برخی بیماری‌ها، به‌ویژه سرطان‌های گوارشی انجام می‌شود. بالا بودن آزمایش CA 19-9 همیشه نشانه سرطان نیست و ممکن است در شرایطی مانند کیست تخمدان یا التهاب‌های خوش‌خیم هم دیده شود. شناخت دلایل بالا بودن CA 19-9 و دانستن رنج نرمال آزمایش CA 19-9 می‌تواند به درک بهتر نتایج کمک کند. در این مقاله، همه نکات مهم و رایج‌ترین پرسش و پاسخ درباره CA 19-9 را مرور خواهیم کرد.
آزمایش CA 19-9 چیست؟
آزمایش CA 19-9 یک آزمایش خون تخصصی است که با هدف اندازه‌گیری سطح پروتئین CA 19-9 در خون انجام می‌شود. این پروتئین نوعی آنتی‌ژن توموری است که معمولاً در خون افرادی که به برخی انواع خاص سرطان مبتلا هستند، افزایش می‌یابد.
شایع‌ترین سرطان‌هایی که با بالا بودن آزمایش CA 19-9 همراه هستند، عبارت‌اند از:
-
سرطان لوزالمعده (پانکراس)
-
سرطان معده
-
سرطان مری
-
سرطان کیسه صفرا و مجاری صفراوی
البته باید توجه داشت که این مارکر همیشه نشانه سرطان نیست:
«افزایش سطح سرمی CA 19-9 مختص تومورهای بدخیم نیست و می‌تواند در بیماری‌های خوش‌خیم مانند کلانژیت (التهاب مجاری صفراوی)، سنگ مجرای صفراوی، هپاتیت مزمن، سیروز و آندومتریوز نیز مشاهده شود.»
– منبع: PubMed | PMID: 30249386
چرا ممکن است پزشک آزمایش CA 19-9 را برای من تجویز کند؟
پزشک ممکن است آزمایش CA 19-9 را به دلایل زیر تجویز کند:
-
کمک به تشخیص اینکه آیا علائم شما به دلیل سرطان است یا یک بیماری خوش‌خیم
-
بررسی تأثیر درمان سرطان یا سایر بیماری‌ها
-
پایش وضعیت بیمار در طول زمان برای تشخیص احتمال بازگشت سرطان
آزمایش CA 19-9 برای چیست؟
این تست به‌عنوان یکی از ابزارهای کمکی در تشخیص، پایش و ارزیابی روند درمان بیماران مبتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش و کبد و لوزالمعده به‌کار می‌رود. در موارد خاصی نیز برای بررسی بیماری‌های التهابی و غیرسرطانی به کار می‌رود، هرچند کاربرد اصلی آن در حوزه انکولوژی است.
آزمایش CA 19-9 برای کیست تخمدان
در برخی موارد، مخصوصاً در زنان، مشاهده شده است که کیست‌های تخمدانی می‌توانند باعث افزایش خفیف سطح CA 19-9 شوند. این موضوع خصوصاً در کیست‌های بزرگ یا پیچیده تخمدانی بیشتر دیده می‌شود. با این حال، CA 19-9 مارکر اختصاصی برای تخمدان نیست و معمولاً از مارکرهای دیگری مانند CA-125 برای بررسی تخمدان‌ها استفاده می‌شود. بنابراین تفسیر این آزمایش باید با دقت و در کنار سایر یافته‌های پزشکی انجام شود.
رنج نرمال آزمایش CA 19-9 چقدر است؟
محدوده نرمال (رنج نرمال آزمایش CA 19-9) معمولاً کمتر از 37 واحد در میلی‌لیتر (U/mL) است.
افزایش بیشتر از این مقدار می‌تواند هشداردهنده باشد، اما به تنهایی تشخیص‌دهنده بیماری خاصی نیست و نیاز به ارزیابی‌های بیشتر دارد.
دلایل بالا بودن CA 19-9
بالا رفتن سطح CA 19-9 همیشه به معنای وجود سرطان نیست. این مارکر می‌تواند در طیف متنوعی از بیماری‌ها افزایش یابد. به طور کلی، دلایل افزایش آن به دو دسته‌ی خوش‌خیم (غیرسرطانی) و بدخیم (سرطانی) تقسیم می‌شود:
۱. علل غیرسرطانی (خوش‌خیم)
برخی بیماری‌ها یا شرایط التهابی می‌توانند باعث تحریک بافت‌های بدن و در نتیجه، افزایش تولید CA 19-9 شوند که آن را در جدول زیر مشاهده میکنید:
| عامل یا بیماری | نقش در افزایش CA 19-9 |
|---|---|
| سنگ کیسه صفرا (Cholelithiasis) | سنگ‌های موجود در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی می‌توانند باعث تحریک مداوم بافت‌ها شوند. این تحریک موجب ترشح بیشتر CA 19-9 می‌شود، حتی بدون وجود سرطان. |
| التهاب پانکراس (Pancreatitis) | در هر دو نوع حاد و مزمن این بیماری، سلول‌های پانکراس در پاسخ به التهاب، میزان بالاتری از CA 19-9 ترشح می‌کنند. این افزایش می‌تواند قابل توجه باشد. |
| سیروز کبدی (Liver Cirrhosis) | کبد در متابولیسم و دفع CA 19-9 نقش دارد. در بیماری سیروز، توانایی کبد برای پاک‌سازی این مارکر کاهش می‌یابد و در نتیجه سطح آن در خون بالا می‌رود. |
| آندومتریوز | در زنانی که دچار آندومتریوز هستند، به‌ویژه در مراحل پیشرفته، ممکن است سطح CA 19-9 افزایش یابد. این افزایش معمولاً همراه با بالا بودن CA 125 نیز دیده می‌شود. |
| عفونت‌ها و التهاب‌های صفراوی / گوارشی | بیماری‌هایی مانند کلانژیت (التهاب مجاری صفراوی) یا کولیت مزمن باعث التهاب مداوم می‌شوند که می‌تواند به‌طور موقتی سطح CA 19-9 را افزایش دهد. |
نکته مهم: در بسیاری از این موارد، پس از درمان بیماری زمینه‌ای، سطح CA 19-9 به حالت نرمال بازمی‌گردد.
۲. علل سرطانی (بدخیم)
CA 19-9 بیشتر به‌عنوان یک نشانگر توموری در سرطان‌های خاص دستگاه گوارش شناخته می‌شود:
| نوع سرطان | تأثیر بر سطح CA 19-9 |
|---|---|
| سرطان لوزالمعده (Pancreatic Cancer) | شایع‌ترین علت بدخیمی مرتبط با افزایش CA 19-9. در حدود ۷۰ تا ۸۰٪ بیماران مبتلا، سطح این مارکر به‌طور قابل توجهی بالا می‌رود. |
| سرطان معده و مری | در مراحل پیشرفته تومورهای ناحیه فوقانی گوارش، ممکن است سطح CA 19-9 افزایش یابد؛ گرچه حساسیت آن پایین‌تر از لوزالمعده است. |
| سرطان کیسه صفرا / مجاری صفراوی | به‌علت انسداد و التهاب مزمن مجاری، این سرطان‌ها معمولاً با افزایش قابل توجه CA 19-9 همراه‌اند. |
| سرطان روده بزرگ (Colorectal Cancer) | در مراحل پیشرفته یا متاستاز به کبد، افزایش CA 19-9 دیده می‌شود؛ معمولاً به‌عنوان مارکر کمکی در کنار CEA بررسی می‌گردد. |
چگونه باید برای آزمایش CA 19-9 آماده شوم؟
برای انجام این آزمایش، تنها کافی است برای نمونه‌گیری خون به مرکز آزمایشگاهی مراجعه کنید. رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
-
پوشیدن لباس آستین‌کوتاه برای راحتی فرآیند
-
اطلاع به تکنسین در صورت مصرف داروهای رقیق‌کننده خون
-
اطلاع از حساسیت به لاتکس
-
بیان ترجیح شما در مورد بازوی مورد استفاده برای نمونه‌گیری
فرآیند خون‌گیری تنها چند دقیقه طول می‌کشد و معمولاً بدون عارضه است، اما ممکن است کمی درد یا کبودی خفیف در محل سوزن ایجاد شود.
تفسیر نتایج آزمایش CA 19-9
پس از انجام آزمایش، پزشک نتایج را با دقت بررسی کرده و آن را در کنار علائم بالینی، سوابق پزشکی و سایر یافته‌ها ارزیابی می‌کند. اگر سطح CA 19-9 بالاتر از حد نرمال باشد، این موضوع به‌تنهایی نمی‌تواند نشان‌دهنده وجود سرطان باشد، اما نیاز به پیگیری دقیق و علمی دارد.
در چنین شرایطی، پزشک ممکن است درخواست انجام آزمایش‌های تکمیلی مانند:
-
تصویربرداری (سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن، MRI)
-
آزمایش‌های خونی دیگر مانند مارکرهای مکمل یا آنزیم‌های کبدی
-
آندوسکوپی یا بیوپسی در صورت لزوم
را بدهد تا بتواند علت اصلی افزایش این مارکر را شناسایی کند.
نکته بسیار مهم این است که در بسیاری از بیماران، افزایش CA 19-9 موقتی و برگشت‌پذیر است. برای مثال در افراد مبتلا به التهاب لوزالمعده یا سنگ صفرا، سطح این مارکر ممکن است با درمان بیماری زمینه‌ای به‌تدریج کاهش یافته و به محدوده طبیعی بازگردد.
پرسش و پاسخ درباره CA 19-9
آیا این آزمایش می‌تواند سرطان را صد درصد تشخیص دهد؟
خیر. این آزمایش صرفاً یک نشانگر است و برای تشخیص قطعی نیاز به سایر آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها دارد.
اگر CA 19-9 بالا باشد، باید نگران باشم؟
نه الزاماً. بالا بودن این شاخص می‌تواند دلایل غیرسرطانی هم داشته باشد. تفسیر دقیق آن برعهده پزشک است.
آیا این آزمایش برای همه تجویز می‌شود؟
خیر. معمولاً در بیمارانی که علائم خاص دارند یا در حال درمان سرطان هستند، توصیه می‌شود.
آزمایش CA 19-9 یکی از نشانگرهای خونی مهم در پایش برخی از سرطان‌ها به‌ویژه در نواحی گوارشی مانند لوزالمعده و کیسه صفراست. با اینکه این تست از نظر حساسیت عملکرد خوبی دارد، اما اختصاصی بودن آن پایین است و به‌تنهایی برای تشخیص قطعی کافی نیست. از همین رو، پزشکان معمولاً آن را همراه با سایر آزمایش‌ها مانند آزمایش CA 125 بررسی می‌کنند، به‌ویژه زمانی که نیاز به ارزیابی هم‌زمان چندین سیستم بدن مانند گوارش و دستگاه تناسلی وجود دارد.
اگر سطح CA 19-9 شما بالا گزارش شده، جای نگرانی نیست؛ این عدد تنها بخشی از تصویر کامل بالینی است و پزشک بر اساس بررسی‌های تکمیلی، تصمیم‌گیری دقیق‌تری انجام خواهد داد.
منابع این مقاله :
1.uptodate/ Patient education: CA 19-9 test (The Basics)/Topic 147655 Version 1.0
دیدگاهتان را بنویسید